Poznańscy muzułmanie

I

slam jest najmłodszą z trzech religii monoteistycznych, ale zarazem drugą pod względem wielkości na świecie. Już co piąty mieszkaniec naszego globu, jest muzułmaninem. Jak nietrudno się domyślić, bohaterami kolejnego tekstu z cyklu Kościoły i związki wyznaniowe w Poznaniu, są poznańscy muzułmanie.

Wyznawcy islamu są obecni w stolicy Wielkopolski od kilkudziesięciu lat. W okresie Polski Ludowej, byli to głównie studenci i pracownicy z krajów muzułmańskich. Od lat osiemdziesiątych działa w Poznaniu filia Stowarzyszenia Studentów Muzułmańskich w Polsce. Dziesięć lat temu powstało zaś Muzułmańskie Centrum Kulturalno-Oświatowe. Zanim jednak przejdziemy do umówienia działalności Centrum, pora omówić pokrótce doktrynę islamu, bo wbrew pozorom, religia ta jest słabo znana, albo też naszymi wyobrażeniami rządzą stereotypy i uproszczenia.

Muzułmańskie Centrum Kulturalno-Oświatowe w Poznaniu, źródło: Wikimedia.

Mahomet – „Pieczęć Proroków”

Samo słowo „islam” znaczy „poddanie się Bogu”, natomiast „muzułmanin”, czyli wyznawca islamu, to „poddany Bogu”. Twórca islamu, prorok Mahomet (Muhammad) urodził się w Mekce na Półwyspie Arabskim około roku 570. Wywodził się z rodu Haszymitów, który był częścią plemienia Kurajszytów. 

Narodziny Mahometa, źródło: Wikimedia.

Jego dzieciństwo nie było ani szczęśliwe, ani łatwe. Szybko został osierocony i musiał pracować przy obsłudze karawan kupieckich swojego wuja, Abu Taliba. Podróże dały mu możliwość zetknięcia się z krajami sąsiadującymi z Półwyspem Arabskim, a więc przede wszystkim z Bizancjum i Persją. Poznał też tamtejsze religie, głównie chrześcijaństwo i judaizm. Problemy Mahometa skończyły się gdy w wieku dwudziestu lat poślubił starszą od siebie bogatą wdowę, Chadidżę. Odtąd nie musiał martwić się sprawy materialne i stał się niezależny. Mógł teraz oddać się swoim ulubionym, samotnym wędrówkom i rozmyślaniom na górze Hira, nazwanej później Górą Światła (Dżabal al-Nur). 

Góra Dżabal al-Nur, źródło: Wikimedia.

Tam pewnej nocy usłyszał takie wezwanie: Głoś (recytuj) w imię twego Pana. (Koran, sura 96). Początkowo przestraszył się i uciekł, ale w końcu uwierzył, że przemówił do niego archanioł Gabriel (Dżibril), znany z pism żydów i chrześcijan i zrozumiał, że Bóg wybrał go na proroka, aby nawrócił Arabów, czczących wielu bogów, wiary w jednego Boga.

Mahomet i archanioł Gabriel, źródło: Wikimedia.

Początki działalności Proroka nie były łatwe, właściwie uwierzyła mu tylko najbliższa rodzina i część mieszkańców Mekki, jednak większość, zwłaszcza wpływowi przedstawiciele miejscowych, elit pozostali mu wrodzy. Do tego doszła osobista tragedia, umarła bowiem jego ukochana  żona Chadidża w 619 r., a później stryj, Abu Talib. Często nachodziły go też wątpliwości co do prawdziwości swego posłannictwa, ale szybko znalazł pocieszenie:

Na jasność poranka!

Na noc, kiedy spokojnie zapada!

Nie opuścił Cię twój Pan

ani Cię nie znienawidził.

I z pewnością

ostateczne będzie lepsze dla ciebie

aniżeli pierwsze! (sura 43).

Prorok postanowił szukać pomocy poza rodzinnym miastem i udało się do miasta Jasrib, które później nazwano Medyna (Medina tan-Nabi, czyli Miasto Proroka). Rok wędrówki Mahometa (hidżra) - 622, uznano za początek ery muzułmańskiej. Obecny rok 2015, to 1436/37 rok hidżry. 

Mahomet w Medynie, źródło: Wikimedia.

Zanim jednak Mahomet wyjechał z Mekki, rok wcześniej doszło do cudownego, a zarazem najbardziej zagadkowego wydarzenia w życiu Proroka. Według Koranu, Mahomet miał zostać przeniesiony na cudownym rumaku Al-Buraku do Jerozolimy (isra), a stamtąd, dokładnie ze skały świątynnej, miał zostać wzniesiony do nieba, do tronu Boga (miradż). Podróż tą określa się jako Podróż nocną.

"Nocna podróż", źródło: Wikimedia.

W Medynie Mahomet zebrał wokół siebie grupę wyznawców, wśród których byli także uciekinierzy z Mekki. Po kilku latach Prorok stoczył trzy zwycięskie bitwy z Mekkeńczykami, aby ostatecznie zająć miasto bez walki w 630 r. Po zajęciu swego rodzinnego miasta, Mahomet oczyścił świątynię Al-Kaabę z wizerunków pogańskich bóstw i uczynił ją centrum islamu. Według legendy, świątynię zbudował sam Abraham. Wkrótce zjednoczył wszystkie plemiona Półwyspu Arabskiego, które przyjęły islam i uznały posłannictwo Mahometa. Prorok zmarł w 632 r. w Medynie.

Prorok w świątyni al-Kaaba, źródło: Wikimedia.

Muzułmanie wierzą, że Bóg objawiał swą wolę stopniowo. Ojcem wszystkich wiernych, czyli żydów, chrześcijan i muzułmanów, był Abraham (Ibrahim). Pierwszym prorokiem był Mojżesz, przekazujący ludziom Torę. Później był Jezus, uważany przez muzułmanów wyłącznie za człowieka i proroka, objawiający wiernym Ewangelie. Natomiast ostatnim prorokiem i ostatnią świętą księgą, zamykającą ciąg objawień woli bożej, był Mahomet, przekazujący Koran. Dodam jeszcze, że muzułmanie nazywają żydów i chrześcijan „ludem Księgi”.

Muhammad nie jest ojcem żadnego z waszych mężczyzn, lecz jest Posłańcem Boga i pieczęcią proroków.

Bóg jest w każdej rzeczy wszechwiedzący! (sura 33).

Koran – święta księga islamu

Koran oznacza po arabsku „recytacja” lub „czytanie”. Dla każdego pobożnego muzułmanina jest to prawdziwe i autentyczne objawienie Boga (po arabsku Allaha), przekazane ludziom za pośrednictwem Jego Proroka – Mahometa. 

Koran, źródło: Wikimedia.

W księdze tej znajdziemy nie tylko historię objawienia jej treści Prorokowi, ale także podstawowe prawdy wiary, nakazy morale i przepisy prawne, obowiązujące każdego wyznawcę islamu. Koran jest najstarszym zabytkiem piśmiennictwa arabskiego, a równocześnie jego najwybitniejszym dziełem. Ostatecznej redakcji świętej księgi dokonano w czasach panowania trzeciego kalifa – Uthmana (644-656). Liczy ona 114 sur (rozdziałów), które dzielą się na wersety (ajaty), których jest w sumie 6226. Obejmują one treść objawień, jakie miał otrzymać Mahomet w latach 610 – 632. Sury Koranu nie zostały ułożone chronologicznie ani problemowo, a po prostu w kolejności od najdłużej, do najkrótszej, z wyjątkiem sury 1 Otwierającej, która jest jedną z najważniejszych modlitw muzułmańskich, a brzmi ona tak:

W imię Boga Miłosiernego, Litościwego!

Chwała Bogu, Panu światów,

Miłosiernemu, Litościwemu,

Królowi Dnia Sądu.

Oto Ciebie czcimy i Ciebie prosimy o pomoc.

Prowadź nas drogą prostą,

drogą tych, których obdarzyłeś dobrodziejstwami;

nie zaś tych, na których jesteś zagniewany,

i nie tych, którzy błądzą.

Strona Koranu (XII w.), źródło: Wikimedia.

Dalej księga jest już ułożona według długości sur. Każda sura (z wyjątkiem 9, która prawdopodobnie była kiedyś częścią 8), rozpoczyna się inwokacją W imię Boga Miłosiernego, Litościwego! W Koranie znajdziemy też opowieści o prorokach znanych ze Starego Testamentu, jak Abraham i Mojżesz, prorokach arabskich, nieznanych chrześcijanom i żydom, ale także sporo wzmianek o Jezusie i Maryi, z tą jednak różnicą, że Jezus przestawiany jest wyłącznie jako prorok, w żadnym razie nie jako Syn Boga. Muzułmanie stoją na stanowisku całkowitego i bezwzględnego monoteizmu, a dogmat o Trójcy Świętej, jest dla nich bluźnierstwem, określanym jako dodawanie Bogu współtowarzyszy.

Oto jest Jezus, syn Marii,

słowo Prawdy, w którą powątpiewają.

Nie jest odpowiednie dla Boga,

aby przybrał Sobie syna.

Niech Mu będzie chwała! (sura 19).

Recytacja Koranu stanowi centrum i najważniejszy element modlitwy i całego życia muzułmanina, przy czym, modlić się można wyłącznie po arabsku i recytacja świętej księgi wyłącznie w tym języku, jest właściwa. Można tłumaczyć Koran na inne języki, ale modlić się wolno jedynie w języku, w jakim Bóg objawił Koran Prorokowi. Nie muszę dodawać, że Księga jest otoczona wyjątkową czcią przez wiernych.

Pięć filarów islamu

Podstawowe obowiązki muzułmanina, stanowiące zewnętrzne przejawy kultu religijnego, zostały ujęte w tzw. pięć filarów islamu: wyznanie wiary, modlitwa, jałmużna, post i pielgrzymka do Mekki.

1. Wyznanie wiary – szahada. Wyznanie wiary w islamie jest krótkie i jasne: Nie ma bóstwa prócz Allaha, a Mahomet jest posłańcem Boga. Poprzez wymówienie tej formuły po arabsku, zostaje się automatycznie muzułmaninem. W tej krótkiej formule zawiera się wszystko, co najważniejsze w islamie, czyli stwierdzenie jedyności Boga i podkreślenie roli Mahometa, jako Jego proroka. 

Inskrypcja z tekstem szahady, źródło: Wikimedia.

2. Modlitwa – salat. Modlitwa polega na zespole gestów, jak skłonienie ciała, wybijanie pokłonów z wymawianie odpowiednich formuł religijnych i wersetów Koranu. Każdy dorosły i zdrowy muzułmanin, jest obowiązany modlić się pięć razy dziennie: o świcie, w południe, po południu, o zachodzie słońca i w nocy. Muzułmanie modlą się w meczecie lub poza nim, z twarzą zwróconą w kierunku Mekki. Zanim jednak muzułmanin przystąpi do modlitwy, należy najpierw dokonać rytualnych ablucji. 

Modlitwa poranna na pustyni, źródło: Wikimedia.

3. Jałmużna – zakat. Każdy pobożny muzułmanin, posiadający jakiś majątek lub dochód, powinien oddawać pewną jego część na rzecz ubogich i potrzebujących członków społeczności wiernych.

4. Post – saum. Zwyczaj przestrzegania postu został przejęty prawdopodobnie od żydów i chrześcijan. Co roku, w miesiącu ramadan, należy od wschodu do zachodu słońca powstrzymać się od jedzenia, picia, palenia i stosunków seksualnych. Przed świtem każdego dnia w ramadanie, należy sformułować intencję postu. Z postu zwolnieni są jedynie dzieci, kobiety w ciąży, chorzy i ludzie starsi.

5. Pielgrzymka do Mekki – hadżdż. Każdy dorosły muzułmanin powinien przynajmniej raz w życiu wyruszyć w pielgrzymkę do Mekki, aby pomodlić się w sanktuarium Al-Kaaba, centrum islamu, oczywiście jeśli pozwalają na to warunki materialne i zdrowie. O ile cztery pierwsze „filary” są absolutnie obowiązkowe, tak odbycie pielgrzymki nie jest wymogiem koniecznym ze względu na trudności, jakie można napotkać podczas podróży. Sanktuarium Al-Kaaba w Mekce (po arabsku „kostka”), to budowla z kamienia, przypominająca nieco kostkę, w której przechowywany jest słynny „czarny kamień”, czczony już w okresie przedmuzułmańskim. Wstęp do Mekki mają tylko muzułmanie, a miejsce to uważane jest za święte.

Świątynia Al-Kaaba w Mekce podczas pielgrzymki, źródło: Wikimedia.

Muzułmańskie Centrum Kulturalno-Oświatowe w Poznaniu

Centrum działa już od dziesięciu lat, a mieści się w kamienicy na Górczynie. Potocznie mówi się o nim „poznański meczet”, ale sala modlitewna to tylko jedno z jego pomieszczeń. Prócz tego znajdziemy to również sale lekcyjne dla dzieci, czytelnię, bibliotekę zawierającą liczne publikacje po polsku i arabsku oraz pomieszczenie stylizowany na dzienny pokój arabski. W każdy piątek (dzień święty dla muzułmanów) odbywa się wspólna modlitwa, a w niedzielę nauka religii i arabskiego dla dzieci. Centrum prowadzi też naukę języka arabskiego dla wszystkich chętnych. 

Sala modlitewna w poznańskim Centrum, źródło: Wikimedia.

Centrum otwarte jest dla wszystkich, nie tylko dla wyznawców islamu. Dzieci i młodzież ze szkół podstawowych, gimnazjum i liceów, mogą przyjść na lekcję muzealną, poznać postawy islamu, języka arabskiego i zwiedzić centrum. Od 2012 roku Centrum uczestniczy w Nocy Muzeów, gdzie za zwiedzających czeka mnóstwo atrakcji. Od ubiegłego roku z kolei, w centrum organizowane są wykłady otwarte, gdzie każdy zainteresowany, może poznać religię i kulturę islamu. Dodam, że wykłady są bezpłatne.

Poznańscy muzułmanie są obecni w naszym mieście już od dawna i stali się częścią Poznania. Dzięki gościnnemu i otwartemu dla wszystkich Muzułmańskiemu Centrum Kulturalno-Oświatowemu, każdy, kto jest równie otwarty i ciekawy świata, ma możliwość poznać fascynującą religię, jaką jest bez wątpienia islam.

Źródło:

J. Bielawski, Islam, Warszawa 1980.

Koran, tłum. Józef Bielawski, Warszawa 1986.

M. Rodinson, Mahomet, Warszawa 1991.

www.islam.poznan.pl