Krótka historia osiedla Piątkowo-Naramowice

J

uż w latach sześćdziesiątych XX wieku, urbaniści  zwrócili uwagę na północne krańce Poznania, jako miejsce pod budowę kolejnego, dużego osiedla mieszkaniowego. Plany te zaczęto realizować w drugiej połowie lat siedemdziesiątych i kontynuowano jeszcze przez wiele lat.

Po odsunięciu od władzy ekipy Gomułki w następstwie tragicznych wydarzeń Grudnia’70, do władzy doszedł Edward Gierek, który zapowiedział politykę ożywienia gospodarczego kraju i podniesienia stopy życiowej społeczeństwa. Plan pięcioletni, przyjęty na lata 1971 – 1975, miał zapoczątkować wzrost gospodarczy i przyśpieszyć rozwój ekonomiczny PRL. Plan gospodarczy rządu obejmował też budownictwo mieszkaniowe, na rozwój którego zamierzano przeznaczyć środki płynące z kredytów zagranicznych. Wielkim inwestycjom państwowym towarzyszyła niesamowita wręcz propaganda sukcesu, jednakże już w 1976 r. widoczne były pierwsze symptomy nadciągającego kryzysu ekonomicznego, z którym związane były wydarzenia radomskie z 1976 r.

1. Budowa os. Bolesław Chrobrego (lata 80.).

Ambitne zamierzenia rządu PRL w sprawach gospodarczych, nie ominęły również Poznania. Plan gospodarczy dla stolicy Wielkopolski zakładał rozbudowę bazy handlowo-usługowej i rozwój Międzynarodowych Targów Poznańskich, stanowiących wizytówkę grodu Przemysła, tak w kraju, jak i na świecie. Ponadto zamierzano zwiększyć nakłady na budowę nowych szkół i szpitali, rozbudowę szkół wyższych, budowę nowych domów studenckich oraz modernizację istniejących zakładów produkcyjnych. Jednym z głównych punktów planu rozwoju Poznania, była budowa nowego osiedla mieszkaniowego w północnej części miasta.

2. Osiedle Jana III Sobieskiego (lata 80.).

Północne pasmo rozwojowe

O rozbudowie miasta w kierunku północnym zadecydowano na początku lat siedemdziesiątych. Opracowano wówczas Plan Ogólny Zagospodarowania Przestrzennego Poznania na lata 1970 – 1990, przygotowany przez zespół projektantów z Miejskiej Pracowni Urbanistycznej, pod kierunkiem inż. arch. Tadeusza Gałeckiego. Ustalono, że miasto będzie rozwijać się w kierunku północnym, wzdłuż projektowanej trasy szybkiej kolei miejskiej, czyli obecnego Poznańskiego Szybkiego Tramwaju („pestki”), a rozbudowa obejmować będzie teren Piątkowa, Naramowic, Moraska, Radojewa i dalej, obszar przylegający do Owińsk i Bolechowa, aż po Murowaną Goślinę.

Już w 1968 r., podczas budowy osiedla Winogrady, urbaniści zwrócili uwagę na Piątkowo i Naramowice, jako terenu pod budowę przyszłych osiedli mieszkaniowych. Zdecydowało o tym korzystne ukształtowanie terenu i warunki geologiczne. Planowane osiedle Piątkowo-Naramowice, było trzecim największym zespołem mieszkaniowym w Poznaniu, po Ratajach i Winogradach. O budowie dwóch pierwszy pisałem już w tekstach: Jak budowano Rataje oraz Jak budowano Winogrady

3. Pierwsze bloki na os. Chrobrego (lata 80.).

Przeszłość

Piątkowo może poszczycić się wyjątkowo długą historią. Osada istniała już przed 1253 r. W tym roku bowiem, wieś została nadana Poznaniowi, lokowanemu właśnie na prawie niemieckim przez książąt: Przemysła I i Bolesława Pobożnego, jednak już w 1283 r. Piątkowo zmieniło właściciela. Książę Przemysł II nadał osadę klasztorowi dominikanek (katarzynek), które właśnie zostały sprowadzone do Poznania i założyły klasztor w pobliżu bramy Wronieckiej. W rękach dominikanek wieś pozostała aż do kasacji klasztoru w pierwszej połowie XIX wieku. W drugiej połowie XIX stulecia, na Piątkowie mieszkało ok. 138 ludzi. W 1972 r. wieś została włączona w granice Poznania.

4. Os. Jana III Sobieskiego.

Pierwsze wzmianki o Naramowicach pochodzą z 1366 r. Pojawia się wówczas niejaki Naram z Naramowic, prawdopodobnie protoplasta Naramowskich, właścicieli Naramowic. Z zapisków z ksiąg grodzkich wynika, że w połowie XV stulecia na Naramowicach znajdował się dwór, wieś chłopska i dwa młyny wodne: stary i nowy. W XVIII w. wieś przeszła w ręce Miaskowskich. Na wsi odnotowano już istnienie browaru, karczmy i kuźni. W 1760 r. lokowano tu nową wieś pod nazwą Naramowice Olędry. W drugiej połowie XIX stulecia Naramowice, poza Olędrami, składały się właściwie z trzech części: wsi właściwiej, Wilczego Młyna i Różanego Młyna. W pierwszej połowie XX w. Naramowice były stopniowo włączane w skład Poznania. Część włączono w 1925 r., a resztę w roku 1940.

5. Os. Bolesława Chrobrego.

Plany a rzeczywistość

Zamknięty konkurs architektoniczny na projekt budowy osiedli rozpisano w 1972 r. Wygrał go zespół architektów z Gdańska, pod kierunkiem Wiesława Andersa. Ostateczny projekt opracowano w 1973 r. Plan zespołu osiedli Piątkowo-Naramowice obejmował prawie 800 ha terenu, ograniczony ulicami: Naramowicką, Rubież, Lechicką, projektowaną trasą koszalińską (obecnie ul. Obornicka) oraz torami kolejowymi od północy. Piątkowo od Naramowic oddzielała ulica Umultowska. Osiedla na Piątkowie zaprojektował zespół Wiesława Andersa, a osiedla na Naramowicach, grupa pod kierunkiem Świętosława Tatarkiewicza.

6. Os. Jana III Sobieskiego.

Zaprojektowano osiedla mieszkaniowe skupione wokół centrów handlowo-usługowych, które miały powstać wokół trasy szybkiej kolei miejskiej (obecnego PST). Początkowo przewidywano powstanie dziewięciu osiedli: Bolesława Chrobrego, Bolesława Śmiałego, Władysława Łokietka, Kazimierza Jagiellończyka (ob. część os. Bolesława Chrobrego), Władysława Jagiełły, Zygmunta Starego, Zygmunta Augusta, Jana III Sobieskiego i Stefana Batorego. Każde osiedle miało zamieszkiwać ok. 7 tys. osób. Osiedla miały być wyposażone w całą infrastrukturę handlowo-usługową, edukacyjną, administracyjną i budynki ochrony zdrowia. Na każdym osiedlu miały znaleźć się sklepy spożywcze, poczta, apteki, jedna szkoła podstawowa, dwa przedszkola i jeden żłobek. Całość założenia miała zostać podzielona na trzy ośrodki ponadosiedlowe, każdy o powierzchni ok. 34 tys. m². Ośrodki te miały pełnić swego rodzaju funkcje centrów miejskich, zapewniających mieszkańcom bogatą ofertę rozrywkową i kulturalną, służącą ich wypoczynkowi i integracji. Zakładano więc budowę kin, bibliotek, domów kultury i budynków administracji ale także jedną szkołę ponadpodstawową, przypadającą na każdy ośrodek ponadosiedlowy. Niestety, zła sytuacja gospodarcza drugiej połowy lat siedemdziesiątych i lat osiemdziesiątych spowodowała, że zrezygnowano z infrastruktury towarzyszącej osiedlom. Idea osiedli z niezależnymi centrami miejskimi, pozostała na papierze, a Piątkowo z Naramowicami stały się typowymi sypialniami Poznania, podobnie jak Rataje i Winogrady.

7. Os. Bolesława Śmiałego.

Chcąc uniknąć monotonii osiedli winogradzkich, zdecydowano się na bardziej różnorodną zabudowę Piątkowa i Naramowic. Przyszłe osiedla miały zostać zabudowane blokami 4-, 11-, i 16-kondygnacyjnymi. Oczywiście, bloki miały zostać wykonane w technice wielkopłytowej, w dwóch systemach: szczecińskim oraz wielkiej płyty winogradzkiej. Prefabrykaty w systemie szczecińskim wykonał Poznański Kombinat Budowlany, a te w systemie winogradzkim dostarczyła Wytwórnia Prefabrykatów Wielkowymiarowych Poznańskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego nr 3.

Osiedla

Najstarszym i największym osiedlem na Piątkowie jest osiedle Bolesława Chrobrego, które zaczęto wznosić w latach 1976 – 1977. Głównymi akcentem osiedla są 16-kondygnacyjne oraz mniejsze, ale dłuższe, 12-kondygnacyjne bloki zwane „deskami”. Bloki 16-kondygnacyjne przypominają te, stojące na Winogradach. Na potrzeby osiedla, zgodnie z wytycznymi, zbudowano oczywiście tzw. „małe centrum” ze szkołą, ośrodkiem zdrowia, siedzibą administracji, Domem Kultury „Dąbrówka”. Te 2- i 3-kondygnacyjne obiekty, powstałe w połowie lat osiemdziesiątych XX wieku, zdecydowanie kontrastują z otoczeniem. Ciekawy obiektem jest przedszkole nr 163 „Baśniowy Zamek”, wzniesione w 1987 r. Jego charakterystyczną cechą jest baszta z krenelażem oraz wejście w postaci stylizowanej bramy z dwiema wieżami.

8. Przedszkole "Baśniowy Zamek".

Drugim co do wielkości osiedlem na Piątkowie, jest osiedle Jana III Sobieskiego, zbudowane w latach 1979 – 1987 r. dla 11 tys. mieszkańców. Zabudowane jest głównie 11-, 12- oraz 4-kondygnacyjnymi blokami. Początkowo planowano zbudować tu duże budynki szkolne, mając pomieścić 32 izby, ale w trakcie budowy zdecydowano o zmniejszeniu budynków do 24-izbowych. 

9. Os. Sobieskiego.

Z Osiedlem Jana III Sobieskiego sąsiaduje najmniejsze z piątkowskich osiedli, zwane Osiedlem Marysieńki. Osiedle to stanowi swego rodzaju aneks do os. Sobieskiego. Jego zabudowa różni się od pozostałych, gdyż zbudowano tu wyłącznie domy jednorodzinne o szeregowej zabudowie. 

10. Os. Marysieńki.

Kolejnym osiedlem w tej dzielnicy, jest osiedle Bolesława Śmiałego. Powstało ono w latach 1984 – 1993 r. z myślą o zbudowaniu domów dla 9 tys. mieszkańców. Nad osiedlem dominują 12-kondygnacyjne „deski”, o konstrukcji zapożyczonej z Rataj. Na osiedlu znajduje się też enklawa mniejszych budynków, tworzących zespół pawilonów handlowych oraz domy jednorodzinne. Sąsiadujące z os. Bolesława Śmiałego osiedle Stefana Batorego, można wyraźnie podzielić na dwie części. Część pierwsza jest starsza, a budynki w niej stojące budowano jeszcze w technologii uprzemysłowionej. Druga, młodsza część, znajdująca się na północ od ulicy Opieńskiego, zbudowana została już później, zdecydowanie odróżnia się w stylistyce od innych osiedli tej dzielnicy. Na osiedlu dominując bloki niższe, 4- i 5-kondygnacyjne, ale nie brak tu także 8-kondygnacyjnych, stąd os. Batorego należy do najbardziej zróżnicowanych na Piątkowie.

11. Os. Zygmunta Starego.

Najmłodszym osiedlem na Piątkowie patronują królowie: Władysław Jagiełło i Zygmunt Stary. Ich budowa zaczęła się w 1991 r. i nie zostały one ujęte w ramach zarysowanych w latach siedemdziesiątych. Tu nastąpił już niemal całkowity odwrót od dotychczas stosowanych technologii i materiałów, choć w przypadku os. Jagiełły, początkowo zastosowano jeszcze wielką płytę, ale znacznie zmienił się wygląd tych budynków. Zamiast płaskich dachów, zbudowano tzw. pseudomansardy, a fasady zostały znacznie zróżnicowane.

Na Naramowicach zbudowano w latach 1986 – 1988 osiedle Władysława Łokietka. Ukształtowanie terenu powodowało, że zbudowano tu jedynie bloki 5-kondygnacyjne. Postawiono też dwie szkoły oraz pawilon handlowy. W latach 90. Po drugiej stronie ul. Łużyckiej zbudowano bloki 3-kondygnacyjne oraz zespół domów jednorodzinnych. Nieco później zaczęto wznosić nowy zespół bloków 3-kondygnacynych na rogu ulic: Naramowickiej i Jasna Rola.

12. Os. Władysława Łokietka.

Osiedle Piątkowo-Naramowice, mimo tego, że ostateczna realizacja odbiegała od pierwotnych planów, stanowi ważną część dzisiejszego Poznania. Blokowiska nie wszystkim mogą się podobać, ale dla wielu osób to po prostu dom.

Źródło:

T. Gałecki, Północne pasmo rozwojowe. (Plan Ogólnego Zagospodarowania Przestrzennego Poznania), „Kronika Miasta Poznania”, nr 3, 1976.

P. Marciniak, Doświadczenia modernizmu. Architektura i urbanistyka Poznania w czasach PRL, Poznań 2010.

J. Modrzejewski, Metamorfozy zespołu osiedli Piątkowo-Naramowice, w: Budowniczowie i architekci, „Kronika Miasta Poznania”, nr 1, 1998.

Cz. Nawrocki, Zespół Osiedli Mieszkaniowych Piątkowo-Naramowice. Aneks: Konkurs Stowarzyszenia Architektów Polskich Nr 512, „Kronika Miasta Poznania”, nr 1, 1978.

Źródło fotografii:

1.http://fotopolska.eu/1113474,foto.html
2. http://fotopolska.eu/Osiedle-Piatkowo-Osiedle-Sobieskiego
3. http://fotopolska.eu/1113472,foto.html
4. By MOs810 (Own work) [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC BY-SA 4.0-3.0-2.5-2.0-1.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0-3.0-2.5-2.0-1.0)], via Wikimedia Commons
5. By Rzuwig (Own work) [Public domain], via Wikimedia Commons
6. By MOs810 (Own work) [CC BY-SA 3.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
7. By Rzuwig (Own work) [Public domain], via Wikimedia Commons
8. By MOs810 (Own work) [CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)], via Wikimedia Commons
9. By MOs810 (Own work) [CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0)], via Wikimedia Commons
10. By MOs810 (Own work) [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC BY-SA 4.0-3.0-2.5-2.0-1.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0-3.0-2.5-2.0-1.0)], via Wikimedia Commons
11. By MOs810 (Own work) [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC BY-SA 4.0-3.0-2.5-2.0-1.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0-3.0-2.5-2.0-1.0)], via Wikimedia Commons
12. By Klapi (Own work) [CC BY-SA 3.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0) or GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html)], via Wikimedia Commons