Katalog Domu Sportowego Jana Wiencka z 1929 roku

Mam dziś przyjemność zaprezentować Wam nowy tekst autorstwa Lucjana Morosa. Pan Lucjan przedstawi nam katalog firmy Jana Wiencka, zajmującej się handlem sprzętem sportowym. Serdecznie zapraszam. 

J

an Wiencek, ur. 10.01.1892 r., w okresie międzywojennym założył i prowadził w Poznaniu Dom Sportowy. Mieścił się on przy ulicy Św. Marcin 14. Asortyment jego sklepu był tak szeroki, że mógłby on z powodzeniem konkurować ze współczesnymi marketami sportowymi.

W 1929 r., z okazji pierwszej Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu, został wydany katalog, który miał reklamować Dom Sportowy i oferowane przez niego towary wśród osób odwiedzających pierwsze poznańskie targi. Katalog ten prezentuje m.in. sprzęt, który niezbędny był do uprawiania sportu i turystyki. Zaprezentowane poniżej fragmenty katalogu stały się pretekstem do krótkiego opisania dyscyplin sportowych, uprawianych w ówczesnym czasie przez mieszkańców Poznania oraz obiektów, służących do ćwiczenia tężyzny fizyczną. Wersja cyfrowa katalogu dostępna jest na stronie Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej (www.wbc.poznan.pl/publication/2055).

Katalog niniejszy przesyłam Szanownej Klienteli w dowód wdzięczności za dotychczasowe poparcie mego przedsiębiorstwa. Katalog ten zawiera szereg eksponatów, które jako sprzęt sportowy wystawiać będę podczas trwania Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu w Pałacu Higieny i Sportu w stoisku „Zjednoczonej Wystawy Przemysłu Sportowego”.

Dom Sportowy – Poznań, właściciel Jan Wiencek

Piłka nożna

Dom Sportowy posiadał szeroką ofertę dla osób grających w piłkę nożną. W katalogu jest kilka stron poświęconych tej dyscyplinie sportu, co potwierdza fakt, że piłka nożna w okresie międzywojennym cieszyła się w Poznaniu cieszyła się dużą popularnością. Najlepszą drużynę miała wówczas Warta Poznań (rok założenia 1912), która w 1929 r. zdobyła mistrzostwo Polski seniorów i często zajmowała miejsce na podium w rozgrywkach o krajowy prymat. Mecze ligowe, rozgrywane przez Wartę na boisku przy ul. Rolnej, gromadziły nawet 10 tys. widzów. Poza tym po I wojnie światowej w Poznaniu działały już wtedy takie kluby piłkarskie jak Lutnia (późniejszy Lech – rok rejestracji 1922), czy Sparta. W futbol grano również w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół” – oddziały piłkarskie funkcjonowały w Wielkopolsce na początku lat 20. m.in. w gniazdach Poznań-Śródka czy Poznań-Wilda.

W ofercie poznańskiego przedsiębiorcy znajdowały się m.in. piłki („białe lub brązowe z skóry chromowej, meczówki”), buty (m.in. „białe chromowe fason „Liga”), getry (zwane wówczas „pończoszkami sportowymi do piłki nożnej”) i koszulki piłkarskie o różnych wzorach (m.in. „trykotowe dwukolorowe ujęte w szachownicę”). Kolory koszulek wraz z wzorami umieszczone były w katalogu w załączonej karcie kolorów.

Piłka nożna.

Koszulki.

Piłka nożna - nakolanniki.

Plakaty - odznaki klubowe.

Koszulki - opis.

Gimnastyka i lekka atletyka

Gimnastyka była wiodącym sportem w Towarzystwie Gimnastycznym „Sokół’, założonym w Poznaniu w 1886 r. Propagowano tam duńską odmianę gimnastyki, która stała na bardzo wysokim poziomie. Negatywnie postrzegano gimnastykę niemiecką i stosowane przez nią wzory szkoleniowe. Efekty ćwiczeń były sprawdzane podczas zlotów sokolich oraz zawodów gimnastycznych. Największymi sukcesami Dzielnicy Wielkopolskiej TG „Sokół” było zwycięstwo w Międzynarodowym Konkursie Gimnastycznym we włoskim Asti w 1925 r. oraz zdobycie pierwszego miejsca w drużynowych ćwiczeniach niższego stopnia podczas Wszechsłowiańskiego Zlotu Sokołów w Jugosławii w 1930 r.

W 1920 r. powołano pierwszą samodzielną sekcję lekkoatletyczną przy AZS w Poznaniu. Lekka atletyka była chętnie uprawiana przez młodzież, a zyskała na popularności po serii biegów ulicznych, zorganizowanych przez kluby i redakcje „Kuriera Poznańskiego” i „Orędownika Poznańskiego”. Sekcje lekkoatletyczne działały prężnie m.in. przy Warcie, AZS-ie, Unii i Pogoni Poznań. W 1932 r. Zygmunt Heljasz, reprezentujący Wartę Poznań, ustanowił w Poznaniu rekord świata pchając kulą na odległość 16,05 m.

Dom Sportowy oferował sprzęt sportowy do uprawy lekkiej atletyki i gimnastyki, w tym wyposażenie sal gimnastycznych – w katalogu znajdują się m.in. fotografie wyposażonej sali Centralnej Szkoły Gimnastyki i Sportów w Poznaniu, która kształciła kadry wychowania fizycznego. Można tam znaleźć również rysunek i opis m.in. „kraty szwedzkiej”, czyli międzywojennych drabinek gimnastycznych oraz „stołeczków duńskich”. Na przyrządy gimnastyczne Dom Sportowy udzielał 1 roku gwarancji. Ponadto Jan Wiencek dostarczał kompletne urządzenia do ogrodów jordanowskich. Ogrody jordanowskie powstały dzięki lekarzowi Henrykowi Jordanowi, który pierwszy ogród założył w znajdującym się pod austriackim zaborem Krakowie. Służył on do zabawy i aktywności fizycznej dzieci i młodzieży, miał też zadanie krzewić patriotyzm. Ogrody jordanowskie powstawały m.in. w Poznaniu do momentu wybuchu II wojny światowej. Więcej informacji o ogrodach jordanowskich można znaleźć w publikacji „Co to jest ogród Jordanowski?”, dostępnej w Dolnośląskiej Bibliotece Cyfrowej.

Sala Centralnej Szkoły Gimnastyki i Sportów.

Krata szwedzka.

Koń szwedzki.

Krążnik kołobieg.

Obuwie do gimnastyki.

Ogrody jordanowskie.

Tenis, koszykówka, siatkówka

W katalogu sporo miejsca poświęcono tenisowi. Reklamowano w nim Przybory tennisowe w olbrzymim wyborze – 1000 rakiet do wyboru, w tym rakiety i piłki światowej marki „Slazengers” z Londynu (dzisiejsza firma Slazenger). Do każdej rakiety Dom Sportowy dodawał monogram gratis. Ponadto w asortymencie sklepu była m.in. oliwa i lak do konserwowania strun rakiety. Tenis był dyscypliną sportową, która przeniknęła do Poznania z Wielkiej Brytanii. W stolicy Wielkopolski w 1880 r. powstało koło tenisowe, które przyczyniło się do popularyzacji tenisa w społeczeństwie. Od 1914 r. działał Poznański Klub Tenisowy, który liczył 150 członków. Sekcję tenisową posiadały w okresie międzywojennym Akademicki Związek Sportowy (AZS) Poznań i Warta Poznań – ich przedstawiciele mieli swój udział w powstaniu w stolicy Wielkopolski Polskiego Związku Tenisowego (1921 r.). W polskim tenisie ziemnym Poznań w latach 20. XX w. zajmował czołową pozycję. Dyscyplinę tę uprawiali przedstawiciele inteligencji, wojska i środowiska akademickiego.

Gry zespołowe takie jak piłka koszykowa czy siatkowa rozwinęły się pod koniec lat 20. XX w. Powstała wtedy poznańska drużyna koszykarska Czarna Trzynastka, która pierwszy tytuł mistrza Polski wywalczyła w 1928 r. Najlepsze w kraju były też w tym czasie drużyny AZS (1930-1932) i Kolejowego Przysposobienia Wojskowego (mistrz Polski w 1935 i 1939 roku). Koszykarze AZS i KPW byli członkami reprezentacji Polski, która na igrzyskach olimpijskich w Berlinie w 1936 r. wywalczyła czwarte miejsce, a na mistrzostwach Europy w 1939 r. brązowy medal. W siatkówce największymi sukcesami w Polsce mogły pochwalić się poznańskie drużyny KPW (męska i żeńska). W asortymencie Domu Sportowego znajdowały się komplety do siatkówki i koszykówki – do zestawu koszykarskiego należały m.in. tablice o wielkości 122x182 cm, stojaki przenośne do ustawiania w sali gimnastycznej lub na boisku, kosze z siatkami i piłka o obwodzie 76-80 cm.

Tennis.

 

Tennis Slazengers.

Obuwie tenisowe.

Kosz - siatka.

Pozostałe dyscypliny i sprzęt turystyczny

Poza tym w katalogu Domu Sportowego znajdował się sprzęt do uprawiania szermierki, sportów wodnych (w tym waterpolo), boksu, hokeja na trawie i ping-ponga. Ponadto w ofercie był m.in.  aparat do treningu wiosłowania, jazdy rowerowej i konnej, a także kajaki składane, namioty i plecaki. Ofertę uzupełniały statuetki i puchary sportowe, jak również plakaty i dyplomy. Na końcu umieszczono spis oferowanych podręczników sportowych i do wychowania fizycznego.

Podręczniki sportowe.

Statuetki.

Szermierka.

Szermierka.

Waterpolo, walka na bagnety.

Aparat treningowy, jazda konna.

Boks.

Kajaki składane, namioty.

Koniec katalogu.

Referencje

Osobną część katalogu stanowią referencje klientów Domu Sportowego Jana Wiencka. Można tu przeczytać m.in. opinię członków Klubu Sportowego Warta Poznań: Niniejszem zaświadczamy, że przybory sportowe dostarczone przez firmę „Dom Sportowy” dla naszych Oddziałów: Piłka nożna, lekko-atletyka, boks i kręglarstwo były dobrej jakości a ceny przystępne, przez co możemy polecić firmę W Pana jako rzetelne źródło zakupu.

Swoje referencje przesłali również przedstawiciele Poznańskiego Okręgowego Związku Bokserskiego i Klubu Sportowego „H. Cegielski” Poznań.

Referencje.

Jan Wiencek w 1939 roku organizował w Poznaniu Straż Obywatelską. Po zajęciu stolicy Wielkopolski przez Niemców działał w konspiracji – organizował pomoc dla polskich żołnierzy oraz osób zagrożonych wysiedleniem do Generalnej Guberni. W 1940 r. aresztowało go Gestapo. Po śledztwie w Domu Żołnierza został osadzony w Forcie VII, gdzie 3 maja 1940 r. został za swoją działalność rozstrzelany. Uchwałą Rady Miasta Poznania z 4 kwietnia 2017 r. jedną z ulic na Strzeszynie nazwano imieniem Jana Wiencka.

Lucjan Moros

W artykule wykorzystane zostały cyfrowe kopie z Wielkopolskiej Biblioteki Cyfrowej – Katalog Dom Sportowy 1929, www.wbc.poznan.pl/publication/2055.

lechpoznan.pl

Wikipedia (hasła: „ogród jordanowski”, „Slazenger”)

Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa (http://www.dbc.wroc.pl/dlibra/docmetadata?id=15155).

Krzysztof Stryjkowski, „Towarzystwo Gimnastyczne „Sokół” w Wielkopolsce w latach 1914 – 1939”, Poznań 2016.

Kronika Miasta Poznania – „Sport”, Poznań 2010:

Maciej Łuczak, Z dziejów polskich organizacji sportowych w Poznaniu w latach 1838-1945.

Skorzystałem też z informacji zawartych w Uzasadnieniu do projektu uchwały Rady Miasta Poznania w sprawie nazwania ulicy imieniem Jana Wiencka dostępnego na stronie bip.poznan.pl. oraz z Dziennika Urzędowego Województwa Wielkopolskiego dostępnego na stronie internetowej edziennik.poznan.uw.gov.pl.