Poznański zbór Kościoła Zielonoświątkowego

T

o już kolejny artykuł z cyklu „Kościoły i związki wyznaniowe w Poznaniu”. Ostatnio pisałem o poznańskiej parafii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, a dziś zapraszam do zapoznania się z historią i doktryną Kościoła Zielonoświątkowego, którego jeden ze zborów znajduje się także w stolicy Wielkopolski.

Grunwald to chyba najbardziej zróżnicowana religijne dzielnica Poznania. Kiedy przespacerujemy się ulicą Grunwaldzką i zatrzymamy w pobliżu ronda Jana Nowaka Jeziorańskiego, w sąsiedztwie parku im. Gustawa Manitiusa, to zobaczymy trzy stojące niemalże obok siebie świątynie należące do Kościołów: Ewangelicko-Augsburskiego, Chrześcijan Baptystów i Zielonoświątkowego. Ta ostatnia wspólnota wyznaniowa jest bohaterem dzisiejszego tekstu.

Kościół Zielonoświatowy w Rzeczpospolitej Polskiej jest częścią ogromnego ruchu zwanego „pentekostalizmem”. Słowo „pentekostalizm” wywodzi się z greki i oznacza Pięćdziesiątnicę czyli święto Zesłania Ducha Świętego, zwanego popularnie w Polsce Zielonymi Świątkami, stąd polskie określenie tego ruchu religijnego. 

1. "Zesłanie Ducha Świętego", rys. z 1873 r.

Obecnie jest to jeden z najprężniej rozwijających się nurtów w światowym chrześcijaństwie. Z roku na rok coraz więcej wiernych przystępuje do zborów pentekostalnych. W czasach gdy wielkie gałęzie chrześcijaństwa: katolicyzm, prawosławie i protestantyzm (rozumiany jako wspólnota wywodząca się z nurtu luterańskiego i reformowanego, potocznie, choć nieprecyzyjnie zwanego kalwińskim), przeżywają wyraźny kryzys i notują coraz mniejszą aktywność swych wiernych, ruch zielonoświątkowy cieszy się coraz większą popularnością. Warto więc poznać ten ciekawy nurt chrześcijański.

Ruch uświęceniowy i początki pentekostalizmu

Korzeni ruchu zielonoświątkowego należy szukać w pietyzmie, ruchu religijnym, który rozwinął się w Kościołach luterańskich w XVII i XVIII w. Jednym z ojców pietyzmu był teolog Philipp Jacob Spener. Pietyzm był odpowiedzią na pewne skostnienie europejskiego protestantyzmu i kryzysu teologii ewangelickiej. Pietyści kładli nacisk na osobistą pobożność, rygorystyczną moralność, rozbudzenie religijności i działalność charytatywną.

2. Philipp Jacob Spener.

W nurcie pietystycznym osadzeni byli mocno tzw. bracia morawscy (herrnhuci), wspólnota religijna wywodząca się z husytyzmu, która ukształtowała się w Niemczech w XVIII w. Oprócz potrzeby osobistego nawrócenia, herrnhuci kładli wielki nacisk na chrzest Duchem Świętym. Z braćmi morawskimi zetknął się bezpośrednio John Wesley, teolog anglikański i twórca metodyzmu. Mieli oni duży wpływ na Wesleya i w efekcie na doktrynę Kościoła Metodystycznego, który powstał trochę mimo woli tego duchownego. Więcej o metodyzmie i jego poznańskiej wspólnocie w tekście: Poznańska parafia Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego Wesley głosił potrzebę osobistego nawrócenia poprzedzonego pokutą i tzw. „drugiego błogosławieństwa”, czyli procesu uświęcenia życia ludzkiego, które dokonuje się od momentu nawrócenia. Można stwierdzić, że metodyzm miał duży wpływ na rozwój pentekostalizmu.

3. John Wesley, twórca metodyzmu.

Bezpośrednio jednak u podstaw ruchu zielonoświątkowego legł tzw. „ruch uświęceniowy”. Ruch ów powstał w Stanach Zjednoczonych w połowie XIX. Jego twórcy, m.in.: Asa Mahan, Dwight L. Moody, Charles G. Finney i Robert P. Smith, rozwijali koncepcje teologiczne Wesleya dotyczące nawrócenia, które nazwali odrodzeniem i drugiego błogosławieństwa, określając je jako chrzest Duchem Świętym. W odniesieniu do ruchu zielonoświątkowego, chrzest Duchem Świętym objawia się jako tzw. „glossolalia”, czyli mówienie obcymi językami.

Początki penetekostalizmu

Klasyczny ruch zielonoświątkowy liczy sobie  niewiele ponad sto lat i narodził się w Stanach Zjednoczonych. Historycy pentekostalizmu wymieniają tu dwie daty i dwa miejsca, w których doszło do wydarzeń, które należy uznać za początek ruchu zielonoświątkowego. Pierwszym z nich była Topeka w stanie Kansas. 1 stycznia 1901 r. w szkole biblijnej założonej przez byłego pastora metodystów Charlesa F. Parhama, studenci modlili się o to, aby doświadczyć chrztu Duchem Świętym. Jedna ze studentek, Agnes Ozman, zaczęła nagle mówić obcy językiem, a wkrótce inni studenci, w tym sam Parham, również doświadczyli glosolalii.

Dużo większe znaczenie dla części teologów Kościołów zielonoświątkowych miały wydarzenia w Los Angeles, w starej kaplicy metodystów przy Azusa Street 312. Kaznodzieją w tej kaplicy był William James Seymour, który wcześniej pobierał nauki w szkole biblijnej Parhama. W kaplicy przy Azusa Street doszło nie tylko do glosolalii, ale także do prawdziwego ożywienia religijnego, zaakcentowanego przez wprowadzenie do liturgii murzyńskiej muzyki spirituals, a przed wszystkim do świadectwa samego Seymoura, dla którego Zesłanie Ducha Świętego znaczyło przede wszystkim pojednanie wszystkich ludzi, niezależnie od rasy, płci, narodowości, statusu społecznego czy religii. Stamtąd pentekostalizm rozlał się na całą Amerykę, a wkrótce także na Europę.

4. William J. Seymour. 

W co wierzą zielonoświątkowcy?

Zielonoświątkowcy głoszą idee zjednoczenia wszystkich chrześcijan, uświęcenia i jedności wszystkich ludzi. Wierzą w rychłe powtórne nadejście Chrystusa, stąd wzywają do powszechnej ewangelizacji. Dążą też do całkowitej odnowy Kościoła. Tym, co odróżnia członków Kościoła Zielonoświątkowego od innych chrześcijan, jest wiara w dary, jakie mają otrzymywać wierni wspólnot pentekostalnych, czyli: uzdrawiana chorych, prorokowania i mówienia obcymi językami (glosolalii). Zielonoświątkowcy wierzą, że po chrzcie Duchem Świętym wierni otrzymują ww. dary. Chrzest z wody, który decyduje o przynależności do Kościoła, otrzymują wyłącznie osoby dorosłe świadome tego aktu, po uprzednim złożeniu wyznania wiary i nawróceniu.

5. Kaplica przy Azusa Street 312 w Los Angeles.

Chrzest Duchem Świętym stanowi najbardziej doniosły akt w życiu zielonoświątkowców. Chrzest Duchem Świętym jest wyzwoleniem Ducha Świętego w wierzących, wzmocnieniem i udzieleniem duchowych darów łaski, charyzmatów, ku budowaniu Ciała Chrystusowego – Kościoła, dla skutecznej służby i świadectwa. Znakiem chrztu Duchem Świętym jest przemienione życie, duchowe dary łaski Bożej, w tym natchnione przez Ducha Świętego, mówienie innymi językami (glosolalia). Święto Zesłania Ducha Świętego (Zielone Świątki) są najważniejszym świętem dla członków wspólnoty zielonoświątkowej. Wtedy to, w dniu Pięćdziesiątnicy, na Apostołów zebranych w wieczerniku zstąpił Duch Święty. Apostołowie zaczęli przemawiać różnymi językami i otrzymali charyzmaty, jak zostało to opisane w „Dziejach Apostolskich”: Kiedy nadszedł wreszcie dzień Pięćdziesiątnicy, znajdowali się wszyscy razem na tym samym miejscu. Nagle dał się słyszeć z nieba szum, jakby uderzenie gwałtownego wiatru i napełnił cały dom, w którym przebywali. Ukazały się im też języki jakby z ognia, które się rozdzieliły i na każdym z nich spoczął jeden. I wszyscy zostali napełnieni Duchem Świętym i zaczęli mówić obcymi językami, tak jak im Duch pozwalał mówić. (Dz. Ap. 2,1-4). Zielonoświątkowcy wierzą, że to, co stało się wtedy w dniu Pięćdziesiątnicy, może stać się udziałem wszystkich wiernych, oczywiście dopiero po nawróceniu.

6. "Zesłanie Duch Świętego", obraz Duccio di Buoninsegna (pocz. XIV w.). 

Kościół Zielonoświątkowy, jak wszystkie Kościoły z wielkiej rodziny wspólnot wywodzących się reformacji, uznaje Biblię za jedyne, nieomylne i wystarczające źródło prawd wiary. Zielonoświątkowcy odrzucają kult świętych, relikwii, obrazów i Matki Bożej. Uznają Maryję za kobietę wyjątkową, wybraną przez Boga na matkę Jego Syna i osobę godną naśladowania, ale odmawiają Jej czci, która należy się jedynie Bogu. Chrystus zaś jest głową Kościoła i jedynym pośrednikiem pomiędzy Bogiem a człowiekiem. 

Zielonoświątkowcy uznają dwa sakramenty: Chrzest i Wieczerzę Pańską, które nazywają Ustanowieniem Chrystusowym. Wieczerza Pańska, czyli odpowiednik katolickiej Komunii Świętej, przyjmuje się pod dwiema postaciami: chleba i wina. Chleb jest „społecznością ciała Chrystusowego”, kielich jest „społecznością krwi Chrystusowej”. Obecność Chrystusa w Wieczerzy Pańskiej jest rzeczywista, ale duchowa, nie materialna.

W kwestii małżeństwa zielonoświątkowcy mówią wprost: Małżeństwo zostało ustanowione przez Boga w akcie stworzenia. Może być ono zawarte tylko między jednym mężczyzną i jedną kobietą. Zabrania się małżeństwa pomiędzy najbliższymi krewnymi. Ściśle przestrzega się także zasady nierozerwalności małżeństwa.

Ustrój Kościoła Zielonoświątkowego jest kongregacyjny, tzn. podstawą organizacyjną Kościoła jest niezależny zbór, gromadzący lokalną wspólnotę wiernych. Na czele zboru stoi pastor i Rada Starszych. Najwyższą władzą Kościoła Zielonoświątkowego jest Synod, który zbiera się co cztery lata. Synod wybiera Prezbitera Naczelnego Kościoła oraz powołuje członków Rady Naczelnej. Polska podzielona jest na siedem okręgów kościelnych, a czele których stoją prezbiterzy okręgowi. Pozycję prawną Kościoła Zielonoświątkowego w Polsce reguluje Ustawa z dnia 20 lutego 1997 o stosunku Państwa do Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej.

7. Okręgi Kościoła Zielonoświątkowego w RP.

Zielonoświątkowcy w Polsce

Idee zielonoświątkowe pojawiły się najwcześniej na obecnych ziemiach polskich, wchodzących wówczas w skład Cesarstwa Niemieckiego. Początkowo jednak ruch ten rozwijał się wśród niemieckich adeptów ruchów neopietystycznych. W 1909 r. powstały pierwsze zbory pentekostalne w Niemczech. Pierwsi polscy adepci ruchu zielonoświątkowego zaczęli działać w organizacji zwanej Społecznością Chrześcijańską. Był to ruch o charakterze neopietystycznym w łonie czeskiego luteranizmu na Śląsku Cieszyńskim. Pierwszą organizacją o charakterze czysto zielonoświątkowym był Związek Stanowczych Chrześcijan, zarejestrowany w Cieszynie w 1910 r. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r., Związek działał dalej na terytorium Polski i wśród polonii w Czechosłowacji. Przed 1939 r. Związek liczył ok. 2000 członków w II RP.

Drugim nurtem w polskim ruchu zielonoświątkowym byli Chrześcijanie Wiary Ewangelicznej. Związek ten liczył w międzywojennej Rzeczypospolitej ok. 20 tys. wiernych, skupionych w ok. 500 zborach i placówkach kościelnych. W 1947 r. kościoły zielonoświątkowe w Polsce Ludowej zostały zmuszone do połączenia się w jeden twór o nazwie Zjednoczony Kościół Ewangeliczny. Chrześcijanie Wiary Ewangelicznej przyłączyli się do ZKE w 1953 r. W okresie stalinowskim, zielonoświątkowcy, jak większość Kościołów w PRL, padli ofiarami represji. 

8. Logo ZKE.

Zjednoczony Kościół Ewangeliczny przetrwał do 22 maja 1987 r, kiedy to podczas XII synodu ZKE, podjęto decyzję o jego rozwiązaniu. 1 lutego 1988 r. Urząd do spraw Wyznań zatwierdził tę decyzję oraz zarejestrował samodzielny Kościół Zielonoświątkowy w Polsce. Obecnie Kościół ten liczy ok. 20 tys. wiernych skupionych w ok. 200 zborach, jednak nie wszystkie wspólnoty zielonoświątkowe znalazły się w jednym Kościele. Część z nich utworzyło niezależne związki.

Historia poznańskiego zboru Kościoła Zielonoświątkowego

Być może pierwsi zielonoświątkowcy znaleźli się w Poznaniu już w okresie międzywojennym lub nawet jeszcze przed I wojną światową. Nie tworzyli oni jednak odrębnej organizacji religijnej, prawdopodobnie więc stanowili część poznańskiej społeczności ewangelickiej. Niewiele jednak da się o nich powiedzieć.

9. Poznański zbór Kościoła Zielonoświątkowego przy ul. Grunwaldzkiej 55.

Po II wojnie światowej działał tu Zjednoczony Kościół Ewangeliczny. Niezależnie od niego, w latach siedemdziesiątych powstały tu dwa zbory wywodzące się z nurtu pobożności zielonoświątkowej: Zbór Ewangeliczny, którego siedziba znalazła się przy ulicy Ostrobramskiej 28 i Zbór Zielonoświątkowy przy ul. Bydgoskiej 4. Po rozwiązaniu Zjednoczonego Kościoła Ewangelicznego w 1987 r., zbór przy ul. Bydgoskiej 4 wszedł w skład Kościoła Zielonoświątkowego w Polsce. Wkrótce liczba jego wiernych tak urosła, że trzeba było wynajmować dodatkowe sale na nabożeństwa. W 1992 r. poznański zbór Kościoła Zielonoświątkowego otrzymał od miasta pomieszczenia przy ul. Grunwaldzkiej 55, które użytkuje do tej pory. Od 1991 r. na czele poznańskiego zbory stoi pastor Piotr Wisełka.

10. Poznański zbór Kościoła Zielonoświątkowego przy ul. Grunwaldzkiej 55.

Poznański zbór Kościoła Zielonoświątkowego prowadzi szereg działań duszpasterskich, jak zajęcia dla dzieci i młodzieży i uczestniczy w ruchu ekumenicznym w ramach Poznańskiej Grupy Ekumenicznej. Duchowni z tutejszego zboru spotykają się także z więźniami z Zakładu Karnego we Wronkach i Aresztu Śledczego z Poznania.

Mam nadzieję, że choć trochę przybliżyłem Czytelnikom historię i doktrynę Kościoła Zielonoświątkowego. Warto wiedzieć, że zielonoświątkowcy obecni są w Poznaniu od kilkudziesięciu lat, ale także dobrze jest wiedzieć w co wierzą, bo dzięki temu łatwiej będzie poznać siebie nawzajem, bo bez czego ekumenizm będzie tylko pustym słowem.

Pragnę serdecznie podziękować Pastorowi Piotrowi Wisełce za przeczytanie tekstu przed publikacją.

Źródło:

A. Beling, Historia ruchu zielonoświątkowego w Polsce, Gdańsk 1999, http://www.swch.pl/historia/zielonoswiatkowcy.pdf [dostęp. 20.05.2018].

M. Libiszowska-Żółtkowska, Kościoły i związki wyznaniowe w Polsce. Mały słownik, Warszawa 2001.

Z. Pasek, Ruch zielonoświątkowy. Próba monografii, Kraków 1992.

www. http://poznan.kz.pl/

www. http://kz.pl/kzw/

Źródło fotografii:

1. See page for author [Public domain], via Wikimedia Commons

2. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Philipp_Jacob_Spener.jpg

3.  [Public domain], via Wikimedia Commons

4. See page for author [Public domain], via Wikimedia Commons

5. https://commons.wikimedia.org/wiki/File:AFM_on_azusa_street.jpg

6.  [Public domain], via Wikimedia Commons

7. By 7puritan [Public domain], from Wikimedia Commons

8. See page for author [Public domain], via Wikimedia Commons

9. Autor

10. Autor