Antoni Radziwiłł 1775 - 1833

Antoni Henryk, książę Radziwiłł, sportretowany w serialu „Najdłuższa wojna nowoczesnej Europy”, kojarzy się Wielkopolanom przede wszystkim z pałacem myśliwskim w Antoninie pod Ostrzeszowem i  koncertami Chopina, a miłośnikom sztuki operowej również z niezbyt udaną operą „Faust”. Prócz tego grał na gitarze, wiolonczeli, a także śpiewał. Ten, w gruncie rzeczy dobrotliwy człowiek, skoligacony z pruskim domem panującym, przyjaźnił się z wielkimi ówczesnego świata, m. in. z Johannem W. Goethe i Ludwikiem van Beethovenem. O mało nie został także teściem przyszłego króla Prus. Mniej natomiast odznaczył się jako namiestnik Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Ale zacznijmy od początku...

Urodził się 13 czerwca 1775 roku jako syn Michała Hieronima, ks. Radziwiłła i Heleny z Przeździeckich. Młodość spędził w Berlinie, stając się z czasem filarem tej części arystokracji polskiej, która opowiedziała się po stronie Prus, w nadziei na pomoc w odzyskaniu niepodległości. W 1796 roku poślubił stryjeczną siostrę króla pruskiego, księżniczkę Fryderykę Dorotę Ludwikę. Chciał odgrywać rolę pośrednika pomiędzy Polakami, a dworem w Berlinie. W 1806 po klęskach wojsk pruskich w starciu z armią
Napoleona, próbował wywołać powstanie Polaków po stronie pruskiej przeciwko cesarzowi Francuzów (oczywiście bezskutecznie, Polacy postąpili dokładnie odwrotnie). Po krótkim wahaniu, stanął jednak wiernie po stronie swojego pruskiego kuzyna. 

Antoni Henryk, ks. Radziwiłł. Źródło: Wikimedia

W 1815 roku został namiestnikiem, utworzonego na Kongresie Wiedeńskim, Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Rezydował w dawnym kolegium jezuickim. Była to jednak funkcja czysto reprezentacyjna, właściwa władza administracyjna należy bowiem do prezesa prowincji. Miał pewien wpływ na sprawy Księstwa, ale stopniowo ograniczały go władze pruskie. Nie spełnił nadziei, jaki pokładali w nim mieszkańcy poznańskiego. Był człowiekiem słabego charakteru, nie potrafił zdobyć się na energiczną obronę kraju przed zapędami germanizacyjnymi.  Dbał natomiast o kulturę Księstwa. Interweniował w sprawie urządzania polskich przedstawień teatralnych, czym naraził się pruskim urzędnikom. Zaprosił do Poznania światowej sławy skrzypka i kompozytora, Niccolo Paganiniego, który dał tu koncert w 1829 roku. Dwukrotnie gościł w pałacu w Antoninie Fryderyka Chopina (1827 i 1829), który dla niego skomponował „Introdukcję” i „Poloneza na wiolonczelę i fortepian”, op. 3. W 1828 roku Chopin dał koncert w siedzibie księcia w Poznaniu (moment ten został uwieczniony przez Henryka Siemiradzkiego).

Koncert Chopina u Antoniego Radziwiłł, malował Henryk Siemiradzki. Źródło: Wikimedia.

W latach 1808 – 1828 skomponował operę „Faust” na podstawie dramatu Goethego. Jego żona Ludwika zaś, utworzyła w Poznaniu pierwszą żeńską szkołę średnią, nazwaną Szkołą Ludwiki (Luizy), nazwa ta przetrwała do 1919 roku.

W momencie wybuchu powstania listopadowego w 1830 roku, książę Radziwiłł został odwołany ze stanowiska. Zmarł w Berlinie 7 czerwca 1833 roku. Został pochowany w krypcie rodowej w Antoninie.

Pałac myśliwski Radziwiłłów w Antoninie, stan obecny. Źródło: Wikimedia.

Jako ciekawostkę podam, iż jego córka Eliza (1803 – 1834), była zaręczona z księciem Wilhelmem Hohenzollernem, przyszłym królem Prus i cesarzem Niemiec, Wilhelmem I, jednak ze względów politycznych, do małżeństwa nie doszło. Zainteresowanych tą historią zapraszam do lektury mojego artykułu, który został opublikowany na blogu historycznym „Ale Historia”, pt. „Miłość i polityka”, http://alehistoria.blox.pl/2011/03/MILOSC-I-POLITYKA.html     

Źródło:

Tadeusz Przybylski, Antoni Henryk Radziwiłł, w: Wielkopolski Słownik Biograficzny, praca zbiorowa, Poznań 1983.