Pałac Górków

Rodzina Górków, herbu Łodzia, była jedną z najbardziej wpływowych i najzamożniejszych rodów wielkopolskich w XV i XVI wieku. Należeli do elity politycznej tego okresu, nie tylko w Wielkopolsce, ale i w skali całego kraju. Przedstawiciele tego rodu pełnili funkcję starostów generalnych wielkopolskich, zasiadali w sejmie i senacie, służyli radami królom, oraz jeździli w zagraniczne poselstwa. Nie więc dziwnego, że w stolicy Wielkopolski wybudowali sobie okazały pałac w stylu renesansowym. Krótko jednak cieszyli się nim. Pałac został ukończony około połowy XVI wielu, a w 1592 roku zmarł ostatni przedstawiciel rodziny.

Pałac Górków mieści się w kwartale pomiędzy ulicami: Wodną, Klasztorną, Kozią i Świętosławską. Pierwotnie (prawdopodobnie), mieściła się tam kwadratowa wieża z gotyckim portalem. Około 1474 roku (również prawdopodobnie), wieżę wraz z sąsiednią działką na rogu ulic Wodnej i Klasztornej, kupił Piotr
Szamotulski, właściciel Szamotuł. Rozbudował on znacznie wieżę ku wschodowi. Budynek, wraz z wianem Katarzyny Szamotulskiej, córki wojewody wielkopolskiego, Andrzeja, przeszła w ręce jej męża, Łukasza II Górki, stając się tym samym własnością rodziny Górków. Prawdopodobnie w 1517 roku dalej go rozbudowano. 

Pałac Górków - stan obecny. Źródło: Wikimedia.

W latach trzydziestych XVI wieku Górkowie osiągnęli szczyt potęgi i znaczenia w Rzeczpospolitej. Dwaj bracia -  Łukasz II został wojewodą wielkopolskim i wszedł do senatu, a Andrzej został starostą generalnym wielkopolskim, czyli był kimś w rodzaju namiestnika królewskiego na Wielkopolskę. Pałac został znacznie rozbudowany w 1536 roku w związku z goszczeniem w nim księcia pruskiego, Albrechta Hohenzollerna. Powstały wówczas dwa skrzydła: frontowe, z przebudowanej, starszej kamienicy, oraz równoległe do niego skrzydło południowe. Na piętrze w każdym skrzydle mieściły się po dwie sale, a korytarz pietra otwiera się na dziedziniec wielkimi „wawelskimi” oknami.

Po śmierci Łukasza, rezydencje objął jego syn, Andrzej II. Pałac okazał się jednak dla niego za mały. W latach 1545 – 1548 rozbudowano go o nowe skrzydło od zachodu. Pałac nabrał z pełni renesansowego charakteru. Wybudowano okazały portal, a nad skrzydłem wschodnim wykonano słynną sadzawkę dla ryb z fontanną. 

Renesansowy portal w Pałacu Górków - stan obecny.  Źródło: Wikimedia.

Andrzej Górka  był zwolennikiem reformacji, sam przystał do kościoła luterańskiego. Użyczał pałacowych sal na nabożeństwa i synody swoim współwyznawcom, oraz braciom czeskim (husytom), jednak gdy po wielkiej powodzi w 1551 roku, woda zalała wszystkie poznańskie kościoły, Andrzej udzielił gościny również katolikom. 

Pałac Górków - stan obecny. Źródło: Wikimedia.

Ostatnim właścicielem pałacu, z rodziny Górków, był syn Andrzeja II, Stanisław. Po jego bezpotomnej śmierci w 1592 roku, rezydencję objął jego szwagier, Piotr Czarnkowski, który sprzedał pałac miastu w 1596 roku. Rada miasta sprzedała go z kolei w 1605 roku zgromadzeniu sióstr benedyktynek z Chełmna, które przebudowały go na klasztor. Wybudowano wówczas kościół i wykuto wielkie okna, które miały go oświetlać. Klasztor został skasowany w 1828 roku. Budynek przez jakiś czas służył gimnazjum Marii Magdaleny, a w latach 1834 – 1880 mieściła się tu pierwsza w Poznaniu żeńska szkoła średnia dla dziewcząt, założona przez księżną Ludwikę Hohenzollern, żonę księcia Antoniego Radziwiłła, nazwana na cześć założycielki – Szkołą Ludwiki. W 1880 roku szkoła przeniosła się do nowej siedziby, a pałac wykorzystywano jako kamienicę czynszową. 

Pałac Górków wg litografii z 1833 roku. Źródło: Wikimedia.

 Podczas walk o Poznań w 1945 roku, pałac został niemal całkowicie zniszczony. W 1957 roku podjęto decyzję o jego odbudowie, z przeznaczeniem na siedzibę Muzeum Archeologicznego. Prace budowlane trwały w latach 1960 – 1967. Opierano się na starych fotografiach i litografii w 1833 roku. Brak dogłębnych badań archeologicznych i architektonicznych spowodował jednak, że nie tyle odbudowano pałac Górków, co klasztor benedyktynek.

Obecnie pałac jest siedzibą Muzeum Archeologicznego, który posiada najbogatsze w Polsce zbiory dotyczące starożytnego Egiptu, będących depozytem Muzeów Archeologicznych w Berlinie i Monachium. Na przykrytym szklanym dachem dziedzińcu stoi obelisk Ramzesa II. Warto również obejrzeć stałą wystawę poświęconą pradziejom Wielkopolski.

Obelisk Ramzesa II na dziedzińcu Muzeum Archeologicznego. Źródło: Wikimedia.

Pałac Górków to jeden z najbardziej okazałych budynków renesansowych w Poznaniu. Podziwiając go z zewnątrz, lub zwiedzając ekspozycję muzealne, pamiętajmy, że nie jest to do końca rezydencja Górków, a raczej klasztor benedyktynek, powstały po jego przebudowie.

Źródło:

Poznań. Przewodnik po zabytkach i historii, praca zbiorowa, Poznań 2003.  

Wikipedia.