Edward hr. Raczyński (1786 - 1845)

Rodziny Raczyńskich nikomu w Wielkopolsce przedstawiać nie trzeba. Wystarczy spacer po placu Wolności w Poznaniu, aby zobaczyć Bibliotekę Raczyńskich, wraz ze studnią i pomnikiem Hygei. Zwiedzając katedrę poznańską nie sposób przeoczyć „Złotej Kaplicy”, wspólfinansowanej przez Raczyńskiego. W podpoznańskim Rogalinie znajduje się jeden z najpiękniejszych w naszym regionie pałaców, należących oczywiście niegdyś do Raczyńskich. W pobliżu pałacu znajduje się kaplica grobowa Raczyńskich, zbudowana na kształt rzymskiej świątyni. Przy kościele w Zaniemyślu, znajduje się grobowiec hrabiego Edwarda, w na pobliskim jeziorze, zwanym oczywiście Jeziorem Raczyńskim, znajduje się Wyspa Edwarda, na której hrabia popełnił samobójstwo... 

Edward Raczyński. Źródło: Wikimedia.

Edward Raczyński urodził się 2 czerwca 1786 roku w Poznaniu. Początkowo wraz z bratem Atanazym, pobierał nauki w domu w Rogalinie, a w 1804 roku wstąpił na uniwersytet Viadrina we Frankfurcie nad
Odrą, ale już rok później przeniósł się do Berlina. W 1806 roku wstąpił do armii polskiej i walczył w gwardii honorowej Napoleona. Walczył najpierw przeciwko Prusakom, a następnie w 1809 w wojnie z Austrią. Został odznaczony orderem Virtuti Militari, ale w 1810 roku wystąpił z wojska. W 1813 roku odbył podróż do Szwecji, a następnie do Grecji i Turcji. Wrażenia z tej podróży opisał w Dzienniku podróży do Turcji.

Pałac Raczyńskich w Rogalinie. Źródło: Wikimedia.

Na początku lat dwudziestych, zajął się działalnością wydawniczą, wydając drukiem pamiętniki, listy, źródła i prace historyczne, traktaty polityczne, przekłady z literatury antycznej. Dzięki tej monumentalnej pracy, został w 1827 roku przyjęty do warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Ogółem wydał własnym nakładem ponad 200 tomów. W 1829 roku ufundował w Poznaniu bibliotekę publiczną (pierwsza na ziemiach polskich), której podstawą stał się rodzinny księgozbiór fundatora. (patrz: http://poznanskiehistorie.blogspot.com/2011/07/biblioteka-raczynskich.html). 

Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu. Źródło: Wikimedia.

Prócz tego podarował miastu nowy system wodociągów, a w 1841 roku założył szkołę rolniczą w Jeżewie w powiecie śremskim. Dbając o podniesienie poziomu wykształcenia mieszkańców Wielkiego Księstwa Poznańskiego, stał się jednym z prekursorów pracy organicznej. Jego zasługi dla miasta został nagrodzone tytułem honorowego obywatela miasta w 1834 roku. 

Występował często w obronie praw narodowościowym Polaków, łamanych przez władze pruskie. Przykładem tego było wystąpienie w obronie języka polskiego podczas koronacji Fryderyka Wilhelma IV w Królewcu w 1840 roku. Raczyński dał się również poznać jako mecenas sztuki. Oprócz kolekcjonerstwa dzieł sztuki, dokończył budowę pałacu w Rogalinie i zbudował w pobliżu okazałą kaplice grobową. Odnowił też zamek w Będzinie.

Kaplica grobowa Raczyńskich w Rogalinie. Źródło: Wikimedia.

Fundacją która przyniosła mu nieśmiertelną sławę, a jednocześnie przyczyniła się do jego zguby, była przebudowa kaplicy Królów Polskich w katedrze w 1834 roku, zwana powszechnie "Złotą Kaplicą". Znajdują się tam sarkofagi ze szczątkami Mieszka I i Bolesława Chrobrego. 

Posągi Mieszka I i Bolesława Chrobrego w Złotej Kaplicy. Źródło: Wikimedia.

Kaplica została przebudowana w stylu bizantyjskim, a dominuje tam złoty kolor, stąd jej nazwa. Wkrótce jednak hrabia stał się celem niezasłużonych ataków i oskarżeń o malwersacje finansowe przy jej budowie. Ataki doprowadził go do samobójczej śmierci 20 stycznia 1845 roku na wyspie na jeziorze w Zaniemyślu. Został pochowany w pobliżu kościoła w tymże mieście.

Jezioro Raczyńskie w Zaniemyślu. Źródło: Wikimedia.

Hrabia Edward Raczyński położył niebagatelne zasługi w dziedzinie popularyzacji dziejów Polski, szerzenia kultury, sztuki i edukacji. Należy więc bezspornie do grona najwybitniejszych organiczników swoich czasów.

Źródło:

Maria Michałowska, Edward Raczyński, w: Wielkopolski Słownik Biograficzny, praca zbiorowa, Poznań 1983.