Emilia Sczaniecka (1804 - 1896)

Pisząc artykuły biograficzne o wybitnych poznaniakach, lub osobach związanych z Poznaniem, zdałem sobie sprawę, że do tej pory zabrakło tam przedstawicielek płci pięknej. Spieszę więc naprawić to niedopatrzenie i zapraszam do lektury tekstu o Emilii Sczanieckiej, wybitnej działaczce niepodległościowej, znanej z działalności filantropijnej.

Emilia Sczaniecka. Źródło: Wikimedia.

Emilia Sczaniecka urodziła się 20 maja 1804 roku w Brodach, w rodzinie ziemiańskiej. Mimo, że została wcześnie osierocona i wychowywana przez babkę, to otrzymała staranne wykształcenie. Uczyła się na prywatnych pensjach w Poznaniu i Dreźnie. Sporo podróżowała. Po wybuchu powstania listopadowego w 1830 roku, zorganizowała zbiórkę składek na rzecz sformowania szwadronów wielkopolskich. Później wyjechała do Królestwa Polskiego, gdzie pracowała w szpitalach wojskowych jako sanitariuszka. Po
powrocie do Wielkopolski, sąd pruski orzekł konfiskatę jej majątku, (spotkało to zresztą wielu powstańców z Wielkopolski, m. in. gen. Dezyderego Chłapowskiego), jednakże w 1833 roku król pruski uchylił ten wyrok.

Dwór w Brodach, miejsce urodzenia Emilii Sczanieckiej, stan obecny. Źródło: www.staff.amu.edu.pl.

Przez następne lata Sczaniecka przebywała na zmianę w Poznaniu i w swym majątku w Pakosławiu. Nie zaprzestała jednak działalności patriotycznej. W 1839 roku pomogła arcybiskupowi gnieźnińsko-poznańskiemu, Marcinowi Duninowi w ucieczce z Berlina (abp Marcin Dunin po konflikcie w władzami pruskimi został internowany w Berlinie i miał zostać stamtąd przewieziony do więzienia, nie uznał jednak tego wyroku i wyjechał z Berlina). W 1843 roku nasza bohaterka wyjechała do Londynu, Brukseli i Paryża, gdzie spotykała się z przedstawicielami „Wielkiej Emigracji”. Po powrocie do kraju ukrywała przybywających do Wielkopolski emisariuszy przygotowujących (nieudane zresztą), trójzaborowe powstanie w 1846 roku. Po wykryciu spisku, opiekowała się więźniami z Moabitu i Sonnenburgu. W czasie wielkopolskiej Wiosny Ludów w 1848 roku, założyła lazaret w Lubomierzu, przeniesiony później do pałacu Działyńskich w Poznaniu. Mimo tak wielkiego poświęcenia i  pomocy dla powstańców, była przeciwniczką zbrojnej walki o niepodległość.

Pałac Emilii Sczanieckiej w Pakosławiu, stan obecny.  Źródło: www.staff.amu.edu.pl.

Po upadku powstania dalej utrzymywała kontakty z emigracją, wspomagając ją finansowo. Po wybuchu powstania styczniowego w 1863 roku, była inicjatorką założenia szpitala dla powstańców w Strzelnie i sama go zaopatrywała, pracując jednocześnie w nim jako pielęgniarka. Po upadku powstania w dalszym ciągu wysyłała pieniądze na pomoc dla emigrantów. Będąc już w podeszłym wieku, nie zaprzestała swej działalności. Brała udział w zakupie akcji Banku Ziemskiego, założonego w 1886 roku w Poznaniu dla obrony ziemi polskiej przed wykupem przez Komisją Kolonizacyjną. Zmarła w Poznaniu 11 maja 1896 roku. Pochowano ją w Michorzewie. Jest patronką m. in. ulicy na poznańskim Łazarzu.

Źródło:

Witold Jakóbczyk, Emilia Sczaniecka, w: Wielkopolski Słownik Biograficzny, praca zbiorowa, Poznań 1983.