Kościół św. Wojciecha

Kościół św. Wojciecha, znajdujący się na wzgórzu o tej samej nazwie, to jeden z najpiękniejszych kościołów w Poznaniu. Jest to miejsce ważne również z innego powodu. Mieści się tutaj krypta zasłużonych Wielkopolan, zwana poznańską Skałką. Samo wzgórze jest także jednym z najbardziej urokliwych miejsc w Poznaniu. Warto uwzględnić je w planach spacerowych, tym bardziej, że mieści się między cytadelą, a Starym Rynkiem.

Kościół św. Wojciecha, stan obecny. Źródło: www.pl.wikipedia.org

Wzgórze św. Wojciech zawdzięcza swoją nazwę legendzie o kazaniu, jakie wygłosił w tym miejscy św. Wojciech, przed wyruszeniem na misję do pogańskich Prusów. Co do samego kościoła, to nie wiadomo dokładnie, kiedy powstał. Istniał na pewno w XIII wieku, bo po raz pierwszy został wymieniony w dokumencie z 1244 roku. Był to wówczas kościół książęcy, do którego przeniesiono z czasem parafię z
biskupiego kościoła św. Gotarda. Parafia objęła swoim obszarem ogromne tereny na północ i północny zachód od murów miejskich, aż do granic parafii w Kiekrzu i Chojnicy.

Nawa główna kościoła św. Wojciecha, stan obecny. Źródło: www.google.pl

Wokół parafii wkrótce powstała osada, która prężnie się rozwinęła, dzięki temu, iż przebiegał tędy trakt na Pomorze. Osada od chwili przeniesienia tu parafii, stała się własnością kapituły i została przekształcona w jurydykę, co oznaczało, że nie podlegała władzy miasta. Miała własnego burmistrza i ławników, którym podlegały sprawy sądowe i administracyjne. Jednakże w sprawach o zabójstwo wyrokował proboszcz, który był także ostateczną instancją odwoławczą.  Osada została w 1797 roku przyłączona do Poznania.

Sklepienie kościoła św. Wojciecha, stan obecny. Źródło: www.google.pl

Pierwotny kościół był prawdopodobnie romański i zapewne niezbyt wieki. Ustanowienie tam rozległej parafii, wymagało przebudowy kościoła. Najstarszą częścią świątyni jest prezbiterium i nawa główna. Pochodzą one z XIV wieku. W XV i XVI wieku kościół się powiększył przez dodanie naw bocznych, zakrystii z kaplicą na piętrze i wieży. Rozrósł się także ku górze. Kościół nabrał form gotyckich. W XVII wieku dobudowano kaplicę od południa, obniżono wieżę i założono nowy dach. Obniżenie wieży wymusiło wzniesienie drewnianej dzwonnicy, zachowanej do dziś.

Generalny remont kościoła przeprowadził, począwszy od 1910 roku wielce zasłużony proboszcz, ks. Bolesław Kościelski (był proboszczem w latach 1903 – 25). Będąc wyraźnie pod wrażeniem polichromii z kościoła Mariackiego w Krakowie, ksiądz Kościelski zlecił krakowskiemu artyście, Antoniemu Procajłowiczowi, wykonanie podobnych malowideł. W latach 1911 – 1913 wykonano polichromię, zdominowaną przez tematykę maryjną, a także wizerunki patronów Polski, świętych: Wojciecha i Stanisława. Dopełnieniem całości były witraże projektu Henryka Nostitz-Jackowskiego, przedstawiające św. Wojciecha i bł. Salomeę. Witraż z bł. Salomeą był wzorowane na witrażu Stanisława Wyspiańskiego z kościoła Franciszkanów w Krakowie. W kościele znajduje się też witraż, przedstawiający św. Barbarę, który jest repliką witraża Józefa Mehoffera z katedry we Fryburgu.

Krypta zasłużonych Wielkopolan przy kościele św.  Wojciecha. Źródło: www.google.pl

Niewątpliwą zasługą księdza Kościelskiego, jest także stworzenie krypty zasłużonych Wielkopolan. Za początek istnienia krypty uznaję się rok 1923, kiedy to pochowano tam prochy Karola Marcinkowskiego, lekarza i społecznika, twórcy idei pracy organicznej. Oprócz niego spoczywają tam m. in.: Józef Wybicki (twórca hymnu polskiego), oficerowie napoleońscy: gen. Antoni Kosiński i płk Andrzej Niegolewski, Heliodor Święcicki (twórca i pierwszy rektor Uniwersytetu Poznańskiego), kompozytorzy: Feliks Nowowiejski i Tadeusz Szeligowski, podróżnik i odkrywca – Paweł Edmund Strzelecki. Złożono tam także serce gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. W otaczającym kościół murze znajdują się liczne tablice pamiątkowe, poświęcone innym, wybitnym Wielkopolanom.

Krypta zasłużonych Wielkopolan przy kościele św.  Wojciecha. Źródło: www.google.pl

Kościół św. Wojciecha powinien znaleźć się w programie każdej wycieczki po Poznaniu.

Źródło:

Poznań. Przewodnik po zabytkach i historii, praca zbiorowa, Poznań 2003.     

www.swietywojciech.archpoznan.org.pl

Wikipedia