Pomnik Poznańskiego Czerwca'56

Nawiązując do dzisiejszej, 55 rocznicy Poznańskiego Czerwca'56, publikuję tekst poświęcony budowie pomnika ofiar tamtych wydarzeń. Pomnik, zwany popularnie „poznańskimi krzyżami”, jest dzisiaj jednym z symboli Poznania. Stoi na placu Mickiewicza, w centrum miasta, w sąsiedztwie pomnika Adama Mickiewicza, odsłoniętego w 1960 roku. Wcześniej stał tu, w latach 1903 – 1919, pomnik Ottona von Bismarcka,(patrz: http://poznanskiehistorie.blogspot.com/2011/06/pomnik-bismarcka-w-poznaniu.html), później pomnik Najświętszego Serca Pana Jezusa, odsłonięty w 1932 roku, a zniszczony przez Niemców w czasie okupacji.

Pomysł na budowę pomnika zrodził się w środowisku poznańskiej „Solidarności”, po jej legalizacji na mocy porozumień sierpniowych. Po raz pierwszy został sformułowany publicznie 10 października 1980 roku. Już 21 października powstał Społeczny Komitet Budowy Pomnika Czerwca 1956, pod przewodnictwem
Romana Brandstaettera, składający się głównie z uczestników wydarzeń Czarnego Czwartku. Postanowiono zbudować pomnik na 25 rocznicę wydarzeń, czyli powstać miał do 28 czerwca 1981 roku. Tempo było zawrotne. Rozpisano konkurs na projekt pomnika, oraz rozpoczęto zbiórkę funduszy na ten cel. Konkurs rozstrzygnięto 6 lutego 1981 roku. Wygrał projekt rzeźbiarza Adama Graczyka i architekta Włodzimierza Wojciechowskiego zatytułowany „Jedność”. Pozostał wybór miejsca. Po dyskusjach zdecydowano, że będzie to plac Mickiewicza. Władze robiły trudności. Nie w smak im był pomnik, upamiętniający ofiary komunizmu, stojący w centralnej części miasta. Ostateczną decyzję administracyjną wydano... 26 czerwca 1956 roku.

Źródło: Wikimedia.

Przy budowie pomnika pracowało kilka przedsiębiorstw z Poznania. Głównymi wykonawcami były: Zakłady im. Hipolita Cegielskiego, Pomet, Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego i  Poznańskie Przedsiębiorstwo Robót Budowlanych na 1. Władza robiła trudności także przy dostarczeniu materiałów, zwłaszcza stali, potrzebnej na wykonanie głównych elementów pomnika. Wreszcie 23 maja 1981 roku wmurowano akt erekcyjny w fundamenty pomnika. Sam pomnik wybudowano w rekordowym czasie 41 dni. 26 czerwca 1981 roku, dwa dni przed planowanym odsłonięciem, pomnik był gotowy.

Równocześnie z budową pomnika, trwały przygotowania do pierwszych, oficjalnych obchodów wydarzeń czerwcowych. 28 czerwca 1981 roku, na placu Mickiewicza rozpoczęły się główne uroczystości. Zebrało się około 200 tys. osób. Pomnik odsłonił nieformalny przywódca Czerwca’56, Stanisław Matyja, oraz Anna Strzałkowska, matka zabitego wówczas, trzynastoletniego Romka. Zmieniono nazwę wildeckiej ulicy, którą szli robotnicy w czerwcu 1956 roku, z Feliksa Dzierżyńskiego, na ulicę 28 Czerwca 1956 roku, oraz część jeżyckiej ulicy Mylnej, na ulicę Romka Strzałkowskiego. Tego dnia odsłonięto także tablice pamiątkowe: przed zajezdnią MPK na ul. Gajowej, przed bramą główną ZNTK, bramą HCP, bramą Fabryki Lokomotyw i Wagonów (W 3), na  ścianie frontowej szpitala im. Raszei, oraz na ulicy Romka Strzałkowskiego. Odbyły się tego dnia także liczne uroczystości religijne, sesje naukowe i wystawy. 

Miniatura pomnika na poznańskiej Wildzie. Źródło: Wikimedia.

Pomnik jest w kształcie dwóch krzyży, spiętych jednym ramieniem, przewiązanych więzami na każdym z nich. Na jednym z krzyży widnieje data „1956”, na drugim daty pozostałych wystąpień ludności przeciwko władzy komunistycznej: „1968”, „1970”, „1976”, „1980”, „1981”. Krzyży strzeże orzeł, z napisem „Za wolność, prawo i chleb. Czerwiec 1956”.  

Pomnik ofiar Poznańskiego Czerwca 1956 roku, na trwałe wpisał się w krajobraz centrum Poznania.

Źródło:

www.poznan.pl