2
|
8
maja 1921 r. otwarto I Targ Poznański. Zaledwie dwa lata po przyłączeniu
Wielkopolski, wyzwolonej własnymi siłami spod władzy Niemiec do odrodzonej
Rzeczpospolitej, powstała impreza targowo-wystawiennicza, która stała się
jednym z symboli Poznania.
95 lat temu chyba nikt nie przypuszczał,
że spotkanie kupców, przedsiębiorców, polityków i dziennikarzy, którego głównym
celem było poznanie osiągnięć gospodarczych i rozeznanie możliwości Polaków z
byłych trzech zaborów, przekształci się w trwałą imprezę targową. O tym, że to
właśnie Poznań stał się siedzibą Targów, zadecydowały tradycje handlowe miasta
i liczne wystawy przemysłowe, które odbywały się tu w XIX i na początku XX wieku.
Od
wystaw
przemysłowych XIX stulecia do Targów Poznańskich
Pomysł organizowania cyklicznych imprez
wystawienniczych, prezentujących wyroby przemysłowe i osiągnięcia gospodarcze
danego kraju, narodził się w pod koniec XVIII w. we Francji. W 1798 r.
zorganizowano w Paryżu wystawę, podczas której swoje wyroby zaprezentowało 110
francuskich wystawców. Najlepsze produkty nagrodzono medalami: złotymi,
srebrnymi i brązowymi oraz listami pochwalnymi i wyróżnieniami. Od 1819 r.
takie wystawy odbywały się co cztery, a od 1834 r. co pięć lat.
 |
| 1. Wielka Wystawa w Londynie 1851 r. |
Wkrótce podobne
ekspozycje zaczęły być organizowane również w innych europejskich państwach, od
Wielkiej Brytanii, po Rosję. Wystawy organizowane w Niemczech, wzbudziły
zainteresowanie polskich działaczy społecznych z Poznańskiego. W 1850 r. Tytus
Działyński zorganizował w swoim pałacu przy Starym Rynku wystawę prezentującą
produkty rzemiosła i płody rolne z Wielkopolski, z udziałem 70 wystawców z zaboru pruskiego.
Jednym z pierwszych przedsiębiorców polskich, doceniających rolę wystaw w
promowaniu wyrobów przemysłowych, był Hipolit Cegielski. Produkty jego fabryki
prezentowano na ekspozycjach w Londynie, Paryżu i Petersburgu, gdzie były wielokrotnie
nagradzane.
 |
| 2. Tytus Działyński. |
W 1872 r. władze pruskie zorganizowały w
Poznaniu pierwszą wystawę na wielką skalę. Prowincjonalna Wystawa
Przemysłowo-Leśno-Rolnicza miała pokazać osiągnięcia przemysłu pruskich kresów
wschodnich. Okazją miała był setna rocznica I rozbioru Polski. Polacy
początkowo mieli zamiar zbojkotować wystawę, ale ostatecznie dostrzeżono w niej
szansę na zaprezentowanie osiągnięć polskich przedsiębiorców, więc zabrakło na
niej wyrobów polskich fabrykantów, rzemieślników i ziemian. Kolejną wielką wystawę zorganizowano w
Poznaniu w 1895 r. z inicjatywy Towarzystwa Politechnicznego. II Poznańska
Prowincjonalna Wystawa Przemysłowa trwała od 16 maja do 16 września 1895 r. i
przygotowano ją z rozmachem. Wystawie towarzyszyły imprezy kulturalne, a dla
potrzeb samej wystawy zbudowano 2 obszerne hale i 30 mniejszych pawilonów. W
wystawie wzięło udział 630 wystawców, z czego 60% z Poznania i Wielkopolski,
35% z innych prowincji niemieckich i 5% z zagranicy, głównie z Królestwa
Polskiego i Galicji.
Następną wystawę zorganizowano w 1900 r.
Miała ona głównie charakter rolniczy, co biorąc pod uwagę fakt, że Poznańskie
było prowincją rolniczą, było uzasadnione. Wystawiono więc głównie zwierzęta
gospodarskie, płody rolne oraz narzędzia i maszyny rolnicze. Kolejna ekspozycja, która odbyła się w
Poznaniu, miała wyjątkowy charakter, albowiem była to wyłącznie polska wystawa.
Jej inicjatorem był Zarząd Związku Towarzystw Przemysłowych. Impreza trwała od
28 czerwca do 12 lipca 1908 r. Wzięło w niej udział ponad 150 wystawców, a
odwiedziło kilka tysięcy Polaków ze wszystkich zaborów. Wystawa była sukcesem zarówno finansowym, jak
i organizacyjnym, ale przede wszystkim obudziła dumę Polaków z własnych
osiągnięć i wiarę w pomyślną przyszłość. Obejrzenie wystawy traktowano niemal
jako obowiązek patriotyczny. Wielu polskich mieszkańców Poznania, zaofiarowało
bezinteresowną pomoc przy organizacji imprezy.
Ostatnią wystawą w Poznaniu przed
wybuchem I wojny światowej, była Wystawa Wschodnioniemiecka, trwająca wyjątkowo
długo, bo od 15 maja do 30 września 1911 r.
 |
| 3. Wystawa Wschodnioniemiecka w Poznaniu 1911 r. |
Inicjatorem jej powołania był nadburmistrz
Poznania Ernst Wilms. W zamyśle organizatorów, wystawa miała prezentować
osiągnięcia gospodarcze Niemców na kresach wschodnich II Rzeszy. Patronat nad
Wystawą Wschodnioniemiecką objął sam cesarz Wilhelm II. Imprezę zorganizowano z
prawdziwym rozmachem. Wzięło w niej udział ponad 1000 wystawców, zbudowano 25
wielkich i 60 mniejszych budynków, a sama wystawa objęła swym zasięgiem ogromny
obszar obecnych ulic: Głogowskiej, Grunwaldzkiej, Bukowskiej, po ulicę Matejki
i park Wilsona. Symbolem i ozdobą wystawy została słynna Wieża Górnośląska,
która przerwała do II wojny światowej i stała się centralnym miejscem Targów
Poznańskich, już po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Do dziś jeszcze
można odnaleźć w Poznaniu pamiątki po Wystawie Wschodnioniemieckiej. Jednym z
nich jest wystawowy budynek winiarni, który stoi dziś w parku Sołackim, a
obecnie mieści się w nim restauracja Meridian. Ważnym i efektownym elementem ekspozycji
była Wzorcowa Wioska Osadnicza, składająca się z ośmiu domów, szkoły, gospody,
siedziby rady wiejskiej i drewnianego kościoła w stylu norweskim.
 |
| 4. Wzorcowa Wioska Osadnicza. |
W zamyśle
Komisji Kolonizacyjnej, takie wioski, budowane dla niemieckich osadników, miały wkrótce zdominować krajobraz
Wielkopolski. Kościółek przeniesiono
na Krzesiny, gdzie stoi po dziś dzień, jako katolicki kościół p.w. Matki
Boskiej Królowej Korony Polskiej.
 |
| 5. Kościół norweski na Krzesinach, "eksponat" Wystawy Wschodnioniemieckiej. |
Wystawy organizowane w Poznaniu od połowy
XIX wieku, zainspirowały środowisko kupieckie i władze Poznania już w wolnej
Polsce, do stworzenia stałej instytucji targowej, którą stały się
Międzynarodowe Targi Poznańskie.
Pierwszy
Targ Poznański
Pomysł zorganizowania w Poznaniu
międzynarodowych targów, zrodził się już w maju 1917 r. na zjeździe Związku
Towarzystw Kupieckich w Poznaniu. Była to organizacja zrzeszająca lokalne stowarzyszenia
kupieckie z Poznańskiego i Pomorza. Trwała jednak I wojna światowa, więc plan
stworzenia takich targów odłożono na spokojniejszy czas. Do projektu stworzenia
imprezy targowej powrócono w 1919 r. za sprawą Edwarda Mazurkiewicza, który
jesienią 1919 r. objął stanowisko sekretarza generalnego Związku Towarzystw
Kupieckich. Wzorem dla targów poznańskich miały być targi odbywające się w
Lipsku. Projekt Mazurkiewicza spotkał się z entuzjastycznym przyjęciem w
środowisku poznańskiego kupiectwa. Pozostało tylko określić, czy impreza będzie
miała charakter targu, jarmarku czy wystawy wzorów przemysłowych. W dniach
20-21 marca 1920 r. kwestia imprezy targowej była omawiana na zjeździe ZTK,
gdzie sprawa nabrała rumieńców, choć różniono się co do ostatecznej realizacji
projektu. Postanowiono, że zajmie się tym Zarząd ZTK. Należało teraz zwrócić
się do odpowiednich władz oraz innych związków kupieckich i przemysłowych w
celu uzyskania poparcia.
Mazurkiewicz, dzięki swych rozlicznym
kontaktom, uzyskał wsparcie dla idei targowej od m.in. Centralnego Związku
Przemysłu, Górnictwa, Handlu i Finansów w Warszawie, a przede wszystkim od
swego szkolnego kolegi, prezydenta Poznania Jarogniewa Drwęskiego.
 |
| 6. Prezydent Jarogniew Drwęski. |
Pozostało
już tylko zwrócić się do Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej. Rozmowy
zakończyły się pomyślnie i już 20 maja 1920 r. Zarząd ZTK na czele z
Mazurkiewiczem, zwołał zebranie członków, na którym ustalono, że impreza będzie
miała charakter „jarmarku wzorów” i będzie przeznaczony wyłącznie dla
specjalistów, a nie dla szerszej publiczności. Targ miał mieć profil
przemysłowo-handlowy, ale wyłączono z niego rolnictwo. Na spotkaniu powołano
także komitet, mający zająć się bezpośrednio organizacją targu, który nazwano
Komitetem Wystawy, a w skład którego wchodziło po dwóch przedstawicieli
Ministerstwa byłej Dzielnicy Pruskiej, władz wojewódzkich i miejskich, Izby
Handlowej, Rzemieślniczej i Rolniczej, Związku Towarzystw Kupieckich, Związku
Rękodzielników oraz banków. Ogółem były to 44 osoby, a na jego czele stanął
prezydent Poznana, Jarogniew Drwęski, gorący orędownik targów poznańskich.
Pomocna w zorganizowaniu targu okazała się infrastruktura pozostała po Wystawie
Wschodnioniemieckiej, skupiona wokół Wieży Górnośląskiej.
 |
| 7. Wieża Górnośląska. |
Jedną z kwestii, którą szeroko
dyskutowano, była sprawa charakteru targów, a mianowicie, czy będą one miały
zasięg międzynarodowy, czy jedynie krajowy. Ostatecznie zdecydowano, że
pierwsza impreza targowa ograniczy się do terenów Polski i będzie miała charakter
integracyjny. Pomysłodawcą takiego charakteru targów, był prezydent Drwęski. 4
października 1920 r. podjęto decyzję o nadaniu imprezie nazwy Targ Poznański.
Bezpośrednimi przygotowaniami do zorganizowania Targu, którego datę ustalono na
przełom maja i czerwca 1921 r., miał zająć się Komitet Ścisły na czele którego
stanął Mieczysław Krzyżankiewicz. Warto zapamiętać to nazwisko, bowiem
Krzyżankiewicz będzie pełnił funkcję dyrektora Targów aż do1939 r.
Ekspozycja targowa była rozproszona.
Centrum wystawiennicze zlokalizowano wokół Wieży Górnośląskiej, natomiast część
prezentowanych eksponatów umieszczono w szkołach, przy ulicach: Berwińskiego,
Różanej i Słowackiego. W pierwszym Targu Poznańskim udział wzięło ok. 1200
wystawców. Uroczyste otwarcie odbyło się 28 maja 1921 r. z udziałem przedstawicieli rządu,
województwa, miasta, Uniwersytetu Poznańskiego, Kościoła, wojska oraz
organizacji przemysłowo-handlowych.
Tak oto początki Targu opisywano na
łamach „Dziennika Poznańskiego”: Na placu
wokół Wieży Górnośląskiej wre gorączkowa praca. Nie wszystko jeszcze gotowe,
widać jednak, że do jutra rana roboty posuną się o tyle, że zjeżdżający się ze
wszystkich dzielnic Polski goście będą już mieli co oglądać. Rzec by można, że
na głównym terenie Targu powstało nowe miasto, okolone różnobarwnym parkanem,
mieniącym się od zamieszczonych na nim ogłoszeń. Prawdziwą ozdobą tego
kompleksu kiosków, szop wystawowych i pawilonów, są dwa murowane budynki,
wystawione przez Bank Handlowy i Bank Przemysłowców. Budynek Banku Handlowego
jest już wykończony i zaczęto w nim ustawiać eksponaty tych przedsiębiorstw, w
działalności których ma udział finansowy ten Bank. Budynek Banku Przemysłowców
wykańcza cała rzesza robotników. Na ukończeniu są pawilony wystawowe
najstarszej w Polsce fabryki maszyn rolniczych Tow. Akc. H. Cegielski w
Poznaniu: już stoją rzędem lśniące pługi, brony różnych systemów, walce,
młockarnie, bardzo wiele innych maszyn, wykończonych tak dokładnie, że mogłyby
konkurować z wyrobami najbardziej renomowanych fabryk cudzoziemskich.
Pierwszy Targ Poznański trwał 11 dni i
został zamknięty 5 czerwca 1921 r. Okazał się sukcesem i to zarówno
organizacyjnym, jaki i handlowym. Powodzenie I Targu zdecydowało o organizacji
kolejnych targów i wystaw. Podjęto także decyzję o tym, że Targi staną się
instytucją miejską, z własnym budżetem, administrowaną przez Miejski Urząd
Targu Poznańskiego. Tak oto narodziły się Międzynarodowe Targi Poznańskie.
Bibliografia:
T. Dohnalowa, Wystawy gospodarcze w Poznaniu w XIX i na początku XX wieku, w: Targi, jarmarki, MTP, „Kronika Miasta
Poznania”, nr 2, 1996.
Dziennik
Poznański, R. 63, Nr 102, 29.05.1921.
P. Matusik, Od „wystawy wzorów” do MTP, w: Targi,
jarmarki, MTP, „Kronika Miasta Poznania”, nr 2, 1996.
M. Trochowski, Międzynarodowe Targi Poznańskie w okresie międzywojennym (1921-1939),
„Kronika Miasta Poznania”, 1978, nr 4.
Źródło
fotografii:
1. By J. McNeven (collections.vam.ac.uk) [Public domain], via Wikimedia Commons
2. By Anonymous plate (http://www.bkpan.poznan.pl/muzeum/index.html) [Public domain], via Wikimedia Commons
3. http://poznan.wikia.com/wiki/Plik:Ostdeutsche_Ausstellung_Posen_-_Kleinsiedlungsdorf.jpg
4. http://poznan.wikia.com/wiki/Plik:Ostdeutsche_Ausstellung_Posen_-_Kleinsiedlungsdorf.jpg
5. By MOs810 (Own work) [CC BY-SA 3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0)], via Wikimedia Commons
6. http://poznan.wikia.com/wiki/Jarogniew_Drw%C4%99ski
7. By Anonymous (http://www.bildindex.de : Objekt 20044670) [Public domain], via Wikimedia Commons
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz