Historia i zabytki Ostrowa Tumskiego, część 2

Dzieje katedry poznańskiej.

W poprzedniej części przedstawiłem historię Ostrowa Tumskiego, a dzisiaj zapraszam do lektury artykułu Poświęconego dziejom katedry.

Bazylika Archikatedralna w Poznaniu. Źródło: Wikimedia.

Katedra Poznańska, a właściwie Bazylika Archikatedralna Świętych Apostołów Piotra i Pawła, bo tak brzmi jej pełna nazwa, to najstarszy poznański zabytek, największy i najważniejszy kościół w Poznaniu, a także pierwsza katedra na ziemiach polskich. Jej początki sięgają roku 968, a więc momentu ustanowienia biskupstwa misyjnego dla Polski w dwa lata po Chrzcie. Powstała wówczas (prawdopodobnie) tzw. stacja misyjna biskupa misyjnego Jordana, przebudowana z czasem w katedrę przedromańską. Jej patronem został
patron rzymskiej katedry, czyli święty Piotr. Katedra w Poznania, jako pierwsza katedra na ziemiach polskich, miała prawo do tego patrona. 

Pozostałości przypuszczalnego grobowca Mieszka I. Źródło: Wikimedia.

Badania archeologiczne pozwoliły ustalić, że była to potężna, kamienna, trójnawowa świątynia, z rozbudowaną częścią zachodnią, gdzie prawdopodobnie zasiadał władca wraz z najbliższymi i dworem. Według tradycji, to właśnie tam pochowano pierwszych władców Polski – Mieszka I i Bolesława Chrobrego. W podziemiach katedry można oglądać relikty tamtej katedry.

Pozostałości przypuszczalnego grobowca Bolesława Chrobrego. Źródło: Wikimedia.

Katedrę przedromańską spalono podczas najazdu księcia czeskiego Brzetysława w 1038 lub 1039 roku. Kilka lat później, książę Kazimierz Odnowiciel, odbudował zniszczone Poznań i Gniezno, a samą katedrę przebudowano w stylu romańskim. Do dziś widoczne są mury z tamtego okresu, wkomponowane w bryłę katedry.

Relikty romańskiej katedry. Źródło: Wikimedia.

Od 1243 roku, na polecenia biskupa Boguchwała II, rozpoczęto przebudowę świątyni w stylu gotyckim. Trwała ona praktycznie do początków XVI wieku. 

Gotycki portal katedry. Źródło: Wikimedia.

Wpierwszej kolejności przebudowano prezbiterium, nawiązując do klasycznej katedry francuskiej. W XIV wieku przebudowano korpus nawowy, nadając mu strzeliste, gotyckie kształty. Wewnątrz, król Kazimierz Wielki, ufundował okazały nagrobek Bolesława Chrobrego, który nie przetrwał do naszych czasów. Na przełomie XIV i XV wieku, zbudowano galerię wokół prezbiterium i wieniec kaplic. Ostateczny kształt kościół uzyskał na początku XVI wieku. Wówczas przebudowano wieże, nadając im strzelisty, wysmukły kształt, ozdabiając iglicami i koronami. 

Wnętrza katedry. Źródło: Wikimedia.

W 1622 roku wielki pożar strawił katedrę. Odbudowano ją w latach 1636 – 1650 w stylu barokowym, pod kierunkiem Krzysztofa Bonadury Starszego i Włocha, Pompeo Ferrariego. Nie był to jednak koniec przebudowy. W 1725 roku, huragan uszkodził wieże, którym po renowacji nadano formy barokowe, wymieniając przy okazji większość gotyckiego wyposażenia. W 1772 roku, wybuchł kolejny pożar. Po odbudowie nadano wnętrzu późnobarokowe formy, oraz klasycystyczną fasadę. W tym kształcie kościół katedralny przetrwał do II wojny światowej. 

Wygląd katedry z końca XVIII wieku. Źródło: Wikimedia.

W 1821 roku, papież Pius VII bullą De salutate animarum, ustanowił unię personalną diecezji poznańskiej z archidiecezją gnieźnieńską na zasadzie równorzędności. Od tej pory katedra w Poznaniu stała się archikatedrą i pałac biskupi stał się rezydencją arcybiskupów Gniezna i Poznania, a nie gnieźnieńsko-poznańskich, gdyż unia połączyła te dwie diecezje na zasadach równorzędności. Unię rozwiązano w 1948 roku, ale Poznań pozostał archidiecezją. W tym samym, 1821 roku, papież dodał katedrze drugiego patrona w postaci św. Pawła.

W 1945 roku na skutek ostrzału artyleryjskiego i pożaru, katedra została poważnie uszkodzona. Podjęto wówczas decyzję o jej regotyzacji, czyli przywróceniu form barokowych, w wyjątkiem nie uszkodzonych kaplic, które zachowały formy renesansowe i barokowe. Jedynym odstępstwem był kształt hełmów na wieżach, które nawiązują do kształtu tych z lat 1725 – 1729. Pracami kierował architekt Franciszek Morawski, w prace zakończono w 1956 roku. Poświęcenie kościoła miało miejsce w dniu, który zapisał się na trwale w historii Poznania i Polski, mianowicie 28 czerwca 1956 roku...

Źródło: Wikimedia.

W następnym odcinku zabiorę Państwa na wycieczkę po katedrze. Omówię wszystkie, 12 kaplic, ołtarz główny i podziemia. W kolejnych odcinkach cyklu, przedstawię pozostałe zabytki Ostrowa Tumskiego. Zapraszam.

Źródło:

Poznań. Przewodnik po zabytkach i historii, praca zbiorowa, Poznań 2003.  

www.archpoznan.pl

www.wikipedia.org