Krótka historia Łazarza

Łazarz należy do najbardziej urokliwych miejsc w Poznaniu. Mieszczą się tu piękne kamienice z przełomu XIX i XX wieku, najstarszy i jeden z najpiękniejszych poznańskich parków – Park Wilsona z Palmiarnią, oraz obiekty, dzięki którym Poznań jest znany na całym świecie, czyli Międzynarodowe Targi Poznańskie. Łazarz dzielnicą Poznania stał się w 1900 roku, podobnie zresztą jak Wilda i Jeżyce, ale jego historia jest dużo starsza.

Willa Paula Ueckera. Źródło: Wikimedia.

Nazwa najpierw osady, a potem dzielnicy, wywodzi się od szpitala i kościoła św. Łazarza, istniejącego w tym miejscu od II połowy XVI wieku. Szpital ten służyć miał biednym. Od imienia świętego Łazarza powstała nazwa „lazarety”, używana dziś jako określenie szpitali polowych dla żołnierzy w czasie działań wojennych. Sama osada była wówczas uważana za część Wildy. Szpitalem opiekowała się rada miejska, za pośrednictwem wyznaczonych urzędników, zwanych prowizorami, ekonomami, lub po prostu opiekunami.
Podstawą materialną szpitala był rozległy folwark, obejmujący prawie całą dzisiejszą dzielnicę Łazarz, oraz część Wildy. Pracowali na nim bezrolni chłopi, zwani ratajami, mieszkający na podpoznańskiej wsi, która od swoich mieszkańców została nazwana właśnie Ratajami.

Kościół Matki Boskiej Bolesnej. Źródło: Wikimedia.

W początku XVIII wieku osiedlili się tutaj Bambrzy. W XIX wieku ze wsi miejskiej, Łazarz przekształcił się we odrębną gminę z własną Radą Gminy i sołtysem, wybieranym prze mieszkańców. W 1856 roku wybudowano tory kolejowe w kierunku Wrocławia, a w1870 do Gubina. Tory oddzieliły Łazarz od Wildy. W drugiej połowie XIX wieku powstały tu pierwsze zakłady przemysłowe. W 1872 roku Napoleon Urbanowski otworzył fabrykę maszyn rolniczych. Później powstał młyn parowy Wilhelma Brauna, tartak, oraz jeden z kilku browarów braci Huggerów. Od 1889 roku, po rozbiórce części fortyfikacji Twierdzy Poznań, rozpoczął się nowy etap w historii Łazarza. Wytyczono nowe ulice, z wielopiętrowymi kamienicami. Główną arterią komunikacyjną stała się ulica Głogowska. Zbudowano elektrownię i zakład wodociągowy. Uruchomiono też połączenie ze śródmieściem. Najpierw były to tramwaje konne, a od 1898 roku, elektryczne.

Wejście do parku Wilsona. Źródło: Wikimedia.

W 1900 roku włączono Łazarz w granicę miasta, jako osobną dzielnicę. Zachowano jednak pamiątkę po wiejskiej przeszłości Łazarza w postaci domu ostatniego sołtysa wsi, Adama Jeskiego (ul. Głogowska 37). 

Palmiarnia. Źródło: Wikimedia.

Lata 1900 – 1918, to czasy największego boomu budowlanego w historii Łazarza. W tych latach ostatecznie ukształtował się wygląd i charakter dzielnicy. W 1929 otwarto Powszechną Wystawę Krajową, słynną PeWuKę, czyli dzisiejsze Międzynarodowe Targi Poznańskie. W czasach II wojny światowej, Łazarz sporo ucierpiał i to zarówno od nalotów (niemieckich i alianckich), jak i walk o miasto w 1945 roku.

Kościół św. Anny. Źródło: Wikimedia.

Dzisiejszy Łazarz wyznacza obszar ulic: Rondo Jana Nowaka-Jeziorańskiego – Reymonta – Arciszewskiego - Palacza – Krauthofera – tory kolejowe równoległe do Góreckiej i Kolejowej – Grunwaldzka – Ronda Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Najbardziej charakterystycznymi punktami Łazarza są kościoły: Matki Bolesnej Bolesnej, św. Michała i św. Anny, parki Wilsona z Palmiarnią, willa Paula Ueckera (w czasie okupacji mieszkał tu Artur Greiser, namiestnik Kraju Warty, a obecnie to siedziba Radia Merkury), hala Arena, pawilony MTP, budynek I Liceum Ogólnokształcącego im. Karola Marcinkowskiego, popularnie zwanego marcinkiem, że wymienię tylko te najbardziej znane. Na Łazarzu mieszkali m. in.: Anna Jantar, Roman Wilhelmi, Florian Znaniecki, Władysław Marcinkowski, Leon Wyczółkowski, Jerzy Waldorff. Oczywiście wymieniłem tylko tych najbardziej znanych w Polsce sławnych mieszkańców tej dzielnicy.      

Hala "Arena". Źródło: Wikimedia.

Na Łazarzu można poczuć atmosferę starego Poznania. Wystarczy pospacerować po parku Wilsona, przejść się uliczkami, prowadzącymi do ul. Głogowskiej, lub zrobić zakupy na Rynku Łazarskim.   

Źródło:

Poznań. Przewodnik po zabytkach i historii, praca zbiorowa, Poznań 2003 r.

www.lazarz.pl