Perypetie z pomnikiem Bamberki

Niewielki pomnik-studzienka, przedstawiająca kobietę w ludowym stroju bamberskim, stojąca obecnie na tyłach ratusza, przypomina o roli osadników z okolic Bambergu, których pierwsza grupa przybyła do Poznania w 1719 roku. Twórcy tego pomnika na początku XX wieku, postanowili uczcić to wydarzenie. Nie ma chyba w Poznaniu pomnika, który bardziej wędrowałby po mieście, niż właśnie Bamberka.

Początek XX wieku to czas, w którym dokładano wszelkich starań, aby upiększyć Poznań. Powstało wówczas wiele reprezentacyjnych budynków, parków, fontann i pomników. Fundusze na ten cel pozyskiwano od czynników oficjalnych, oraz instytucji i osób prywatnych. Wśród ofiarodawców znalazła się rodzina Goldenringów, zajmujących się handlem winem. Goldenringowie postanowili przeznaczyć 12 tys. marek na budowę jakiegoś obiektu. Magistrat zdecydował o postawieniu studzienki na Starym Rynku, z
której korzystaliby ludzie i konie. Tuż przed wybuchem I wojny światowej postanowiono, że studzienkę zwieńczy figura Bamberki. Za modelkę posłużyła długoletnia pracownica firmy Goldenringów – Jadwiga Gadziemska. Pomnik-studzienka stanął u wylotu ulicy Woźnej i został odsłonięty w 1915 roku.

W 1929 roku magistrat uznał, że usytuowanie studzienki u wylotu ul. Woźnej jest niekorzystne i postanowił o umiejscowieniu jej pod zachodnią ścianą ratusza. Pomysł ten zrealizowano rok później. W 1946 roku, władze miasta postanowiły o przeniesieniu jej na Rynek Jeżycki. Pojawiły się jednak krytyczne opinie o tym pomyśle. Na łamach prasy rozgorzała dyskusja. Członek rodziny fundatorów, Teodor Sterzyński, opowiadał się za powrotem pomnika na stare miejsce u wylotu ul. Woźnej. Ostatecznie Bamberkę zdemontowano i złożono do magazynów Zieleni Miejskiej.

Źródło: Wikimedia.

Sprawa powróciła w 1959 roku. Towarzystwo Miłośników Miasta Poznania zaproponowało powrót studzienki na Stary Rynek i umiejscowienie jej przed domkami budników. Władze miasta podtrzymywały decyzję o przeniesieniu jej na Rynek Jeżycki. W 1961 roku pojawił się pomysł, aby przenieść Bamberkę na Plac Kolegiacki. Rok później pojawiła kolejna koncepcja, aby pomnik stanął na Dębcu, przy drodze do Lubonia, argumentując to faktem, iż mieszkało tam najwięcej Bambrów. Ostatecznie w 1963 roku, przewieziono pomnik do Muzeum Etnograficznego przy ul. Mostowej i ustawiono ją w ogrodzie Muzeum. W 1972 roku, na łamach prasy rozgorzała na nowo dyskusja o lokalizacji pomnika. Wymieniano m. in. Wildę i Stary Rynek. Ostatecznie w 1977 roku Bamberka powróciła na Stary Rynek, na miejsce, które obecnie zajmuje, czyli na tyłach Ratusza. W 1973 roku pomnik wpisano do rejestru zabytków.

Jako ciekawostkę podam, że w 1990 roku pojawiła się teza, iż Bamberka jest ubrana w strój mieszkanki... Szamotuł. Wątpliwości rozwiała prof. Maria Paradowska, największy znawca historii i kultury Bambrów, argumentując, że ludowy strój bamberski ewaluował i na jego wygląd wpływ miały wielkopolskie stroje ludowe, co nie zmienia faktu, ze mamy do czynienia z prawdziwą Bamberką.

Źródło:

Janusz Pazder, Wędrujący pomnik, czyli dzieje poznańskiej Bamberki, w: Pomniki, „Kronika Miasta Poznania”, 2   2001.